aetatis N F

• (aet.)

• Age

* * *

aetas, ātis, f. [contr. from the anteclass. aevitas from aevum, q. v.; Prisc. 595 P.; cf. Welsh oet] ( gen. plur. aetatum;

but freq. also aetatium,

Liv. 1, 43; 9, 17; 26, 9; cf. Oud. ad Suet. Aug. 31; Vell. 2, 89; Sen. Brev. Vit. 12, 2; Gell. 14, 1).

The period of life, time of life, life, age (divided, acc. to Varr. ap. Censor. 14, into pueritia, from birth to the 15th year; adulescentia, from that time to the 30th; juventus, to the 45th; the age of the seniores, to the 60th; and, finally, senectus, from that time till death. Others make a different division, v. Flor. 1 prooem.; Isid. Orig. 11, 2; Gell. 10, 28; 15, 20):

a primo tempore aetatis,

Cic. Leg. 1, 4, 13:

prima aetas,

id. Off. 2, 13:

ineuntis aetatis inscientia,

id. ib. 1, 34;

so 2, 13: flos aetatis,

the bloom of life, id. Phil. 2, 2; Liv. 21; Suet. Caes. 49; so,

bona aetas,

Cic. Sen. 14; and poet. in the plur.:

ambo florentes aetatibus,

Verg. E. 7, 4: quamquam aetas senet, satis habeo tamen virium, ut te arā arceam, Pac. ap. Prisc. 1, 10; id. ap. Non. 159, 19:

mala aetas,

old age, Plaut. Men. 5, 2, 6; and absol.: aetas, aevitas = senectus, old age, SI MORBVS AEVITASVE VITIVM ESCIT, Fragm. of the XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25: aetate ( through age) non quis obtuerier, Plaut. Most. 3, 2, 154; 1, 3, 130; id. Bacch. 3, 3, 5:

sed ipse morbo atque aetate confectus,

Sall. J. 9:

graves aetate,

Liv. 7, 39.—Sometimes also absol. = adulescentia, youth:

fui ego illā aetate et feci illa omnia,

Plaut. Bacch. 4, 10, 4; id. Most. 5, 2, 27:

damna, dedecora aetas ipsius pertulit,

Cic. Verr. 2, 1, 12:

tua autem aetas (of his son),

id. Off. 2, 13:

(mulier) non formā, non aetate, non opibus maritum invenerit,

Tac. G. 19:

expers belli propter aetatem,

Suet. Aug. 8: aetas consularis, the legal age for the consulship, i. e. the 43d year, Cic. Phil. 5, 17:

id aetatis jam sumus,

we have now reached that time of life, id. Fam. 6, 20, 3.—

Transf.

In gen., the lifetime of man, without reference to its different stages; life, Enn. ap. Gell. 18, 2, 16:

aetas acta honeste et splendide,

Cic. Tusc. 3, 25:

gerere,

id. Fam. 4, 5 al.:

tempus aetatis,

id. Sen. 19:

aetatem consumere in studio aliquo,

id. Off. 1, 1:

conterere in litibus,

id. Leg. 1, 20:

degere omnem in tranquillitate,

id. Fin. 2, 35; cf. id. Rosc. Am. 53 al.—In Ov. M. 12, 188, aetas = centum annos.—

A space of time, an age, generation, time:

heroicae aetates,

Cic. Tusc. 5, 3, 7:

haec aetas,

id. ib. 1, 3, 5; id. Rep. 1, 1:

alia,

id. Lael. 27, 101 Beier:

nostrā aetate,

in our times, Quint. 1, 4, 20:

cum primis aetatis suae comparabatur,

Nep. Iphicr. 1; Vell. 1, 16:

incuriosa suorum aetas,

Tac. Agr. 1:

omnia fert aetas,

time, Verg. E. 9, 51; so Hor. C. 4, 9, 10:

crastina aetas,

the morrow, Stat. Th. 3, 562. — Of the four ages of the world ( the golden age, silver age, etc.), Ov. M. 1, 89 sq.; v. aureus, argenteus, etc.—

Abstr. pro concreto, the time or period of life, for the man himself, the age, for the men living in it (mostly poet., and in prose after the Aug. per.; cf.

saeculum): sibi inimicus magis quam aetati tuae, i. e. tibi,

Plaut. Men. 4, 3, 1:

vae aetati tuae,

id. Capt. 4, 2, 105:

quid nos dura refugimus Aetas?

Hor. C. 1, 35, 34:

impia,

id. Epod. 16, 9:

veniens,

Ov. F. 6, 639:

omnis aetas currere obviam,

Liv. 27, 51:

omnis sexus, omnis aetas,

Tac. A. 13, 16:

innoxiam liberorum aetatem miserarentur, i. e. innocentes liberos,

id. H. 3, 68:

sexum, aetatem, ordinem omnem,

Suet. Calig. 4.—

Also of things without life, e. g. of wine, its age: bibite Falernum hoc: annorum quadraginta est. Bene, inquit, aetatem fert, it keeps well, Cic. ap. Macr. S. 2, 2, 3; Plin. 23, 1, 20, § 33; 15, 2, 3, § 7.—So of buildings:

aetates aedificiorum,

Dig. 30, 58.—

Aetatem, a dverb. (ante-class.).

= semper, perpetuo, through the whole of life, during lifetime, continually:

ut aetatem ambo nobis sint obnoxii,

Plaut. As. 2, 2, 18:

at tu aegrota, si lubet, per me aetatem quidem,

id. Curc. 4, 3, 22:

Quid, malum, me aetatem censes velle id adsimularier,

Ter. Heaut. 4, 3, 38.—

= diu, longo tempore, an age, a long time, a long while:

an abiit jam a milite? Jamdudum aetatem,

Ter. Eun. 4, 5, 8:

quod solis vapor aetatem non posse videtur efficere,

what the heat of the sun cannot perhaps effect for years, Lucr. 6, 236.—

In aetate, adverb. (ante-class.).

At times, sometimes, now and then, Plaut. Trin. 1, 1, 2.—

At any time, always, ever, Plaut. Trin. 2, 4, 61.

flōs, ōris, m. [root fla-; Gr. ek-phlainô, to stream forth; cf. phlasmos; Lat. flare, flamen, etc., v. flo], a blossom, flower.

Lit.:

suaves flores,

Lucr. 1, 8:

juvat novos decerpere flores,

id. 1, 928:

novi,

Hor. C. 4, 1, 32:

recentes,

id. ib. 3, 27, 44:

verni,

id. ib. 2, 11, 9:

florum omnium varietas,

Cic. de Sen. 15, 54:

suavitas odorum, qui afflarentur e floribus,

id. ib. 17, 59:

laetissimi flores,

id. Verr. 2, 4, 48, § 107:

ninguntque rosarum Floribus,

Lucr. 2, 628:

flores rosae, rosarum,

Hor. C. 2, 3, 14; 3, 29, 3; 4, 10, 4:

piabunt floribus et vino Genium,

id. Ep. 2, 1, 144; cf.:

fons Bandusiae, dulci digne mero non sine floribus,

id. C. 3, 13, 2:

nitidum caput impedire myrto Aut flore,

id. ib. 1, 4, 10:

recte necne crocum floresque perambulet Attae Fabula, si dubitem, etc.,

the stage strewed with flowers, id. Ep. 2, 1, 79:

carduus florem purpureum mittit inter medios aculeos,

puts forth, Plin. 20, 23, 99, § 262; cf. id. 21, 6, 17, § 31:

legere,

Ov. M. 4, 315.—

Transf.

The honey of flowers sucked out by the bees:

rure levis verno flores apis ingerit alveo, Conpleat ut dulci sedula melle favos,

Tib. 2, 1, 49; Verg. G. 4, 39; Plin. 11, 7, 7, § 17.—

In gen., like the Gr. anthos, for whatever forms either the best part or the highest part of a thing (mostly poet. and in postAug. prose).—

The flower of any thing, i. e. the prime or best part, also the best kind of any thing: postquam est honoratus frugum et floris Liberi, the bouquet or flavor of wine, Pac. ap. Non. 498, 12; so,

vini (Bacchi),

Plaut. Curc. 1, 2, 1; id. Cas. 3, 5, 16; Lucr. 3, 221.— The best kind of oil, Plin. 15, 6, 6, § 23; of wax, id. 21, 14, 49, § 84; of rosin, id. 14, 20, 25, § 124; of salt, id. 13, 1, 2, § 14; Cato, R. R. 88, 2; of meal, Plin. 18, 9, 20, § 86 et saep.; of cream, Vitr. 8, 3; of the finest dish: cenae, Favorin. ap. Gell. 15, 8, 2.—

The highest part, the top, crown, head of a thing.—Of the froth of wine, Cato, R. R. 11, 2; Col. 12, 30; Plin. 14, 21, 27, § 136.—The blisters, scales that are formed in smelting metals, id. 34, 11, 24, § 107; the upper dust of marble or gypsum, Col. 12, 20, 8.— Poet. of the first downy hairs of the beard: nunc primum opacat flore lanugo genas, Pac. ap. Paul. ex Fest. s. v. genas, p. 94 Müll. N. cr.; Verg. A. 8, 160; Luc. 6, 562:

ante genas dulces quam flos juvenilis inumbret,

Claud. in Prob. Cons. Pan. 69.—Donec flammai fulserunt flore coorto, a tip or flash of flame, Lucr. 1, 900.—

In archit., carved flowers placed as ornaments on a Corinthian capital, Vitr. 4, 1, 12; on a cupola, id. 4, 8.

Trop., the flower, crown, ornament of any thing (class.; a favorite flg. of Cic.).

In gen.:

ea tempestate flos poëtarum fuit (Plautus),

Plaut. Cas. prol. 18:

sic omnis fetus repressus, exustusque siti flos veteris ubertatis exaruit,

Cic. Brut. 4, 16:

(Ennius) flos delibatus populi... qua (eloquentia) virum excellentem praeclare tum illi homines florem populi esse dixerunt,

id. ib. 15, 58 sq. (cf. Enn. Ann. v. 309 ed. Vahl.):

flos nobilitatis ac juventutis,

id. Phil. 2, 15, 37; so, legatorum, id. Fl. 26, 61:

versaris in optimorum civium vel flore vel robore,

id. Or. 10, 34; cf.:

quod floris, quod roboris in juventute fuerat, amiserant,

Liv. 37, 12, 7:

ex morbo velut renovatus flos juventae,

id. 28, 35, 7; 26, 2, 6; Curt. 3, 5, 8:

provincia Galliae... ille flos Italiae, illud firmamentum imperii populi Romani, illud ornamentum dignitatis,

Cic. Phil. 3, 5, 13:

flos dignitatis,

id. Balb. 6, 15; cf.:

ego te, Crasse, cum vitae flore, tum mortis opportunitate, divino consilio et ortum et exstinctum esse arbitror,

splendor, glory, id. de Or. 3, 3, 12:

in ipso Graeciae flore,

in the very flower, the most flourishing condition, id. N. D. 3, 33, 82:

flos aetatis,

the flower of one's age, the prime of life, Lucr. 3, 770; 5, 847; cf.:

non venirem contra gratiam, non virtutis spe, sed aetatis flore collectam,

Cic. Phil. 2, 2, 3.— Without aetas: Pa. Anni? Ch. Anni? Sedecim. Pa. Flos ipse, Ter. Eun. 2, 3, 28:

viridissimo flore puella,

Cat. 17, 14:

in flore primo tantae indolis juvenis exstinctus est,

Plin. Ep. 5, 9, 5:

in flore virium se credens esse,

Liv. 42, 15, 2:

primus flos animi,

youthful vigor, Stat. Ach. 1, 625;

but also: flos animi,

ripe age, Sen. Ep. 26:

videmus Vergilium ea de causa hortorum dotes fugisse, et e tantis, quae retulit, flores modo rerum decerpsisse,

i. e. the choicest, best, Plin. H. N. 14 praef. § 7.—

Transf.: flos aetatis, maidenly or youthful innocence (of girls or boys), virginity:

(virgo) cum castum amisit polluto corpore florem,

Cat. 62, 46:

Hasdrubal flore aetatis, uti ferunt, primo Hamilcari conciliatus,

Liv. 21, 2, 3; cf. id. 21, 3, 4:

florem aetatis (Caesaris) in Bithynia contaminatum,

Suet. Caes. 49.—

In partic., of speech, a flower, embellishment, ornament:

ut porro conspersa sit (oratio) quasi verborum sententiarumque floribus, etc.,

Cic. de Or. 3, 25, 96:

flos aut lumen eloquentiae,

id. Brut. 17, 66; cf.:

nullus flos tamen neque lumen ullum (in M. Crassi oratione),

id. ib. 66, 233:

florem et colorem defuisse,

id. ib. 87, 298:

alia copia locuples, alia floribus laeta,

Quint. 8, 3, 87:

male audire... nimiis floribus et ingenii affluentia,

id. 12, 10, 13.

excūsātĭo ( excuss-), ōnis, f. [excuso], an excusing, excuse (freq. and class.); constr. with obj. or subj. gen., absol., with cur, quominus, etc.

With gen. obj.:

peccati,

Cic. Lael. 11, 37:

intermissionis litterarum,

id. Fam. 16, 25:

valent apud me excusationes injuriae tuae,

id. Sull. 16, 47.—

With gen. subj.:

pauci ejusdem generis addit cum excusatione Pompeii conjuncta (shortly before: velle Pompeium se Caesari purgatum),

Caes. B. C. 1, 8, 4.—With both constructions:

excusatio Ser. Sulpicii legationis obeundae,

Cic. Phil. 9, 4, 8.—

With a causal gen. (freq.):

hic dies summa'st apud me inopiae excusatio,

Plaut. As. 3, 1, 31:

excusatio vel pietatis, vel necessitatis, vel aetatis,

Cic. Cael. 1, 2; cf.

adolescentiae,

id. ib. 18, 43:

me neque honoris neque aetatis excusatio vindicat a labore,

id. Sull. 9, 26:

aetatis,

Caes. B. C. 1, 85, 9:

valetudinis,

Cic. Pis. 6, 13:

oculorum,

id. de Or. 2, 68, 275: [p. 681] familiaris funeris, id. Rab. Perd. 3, 8:

amicitiae,

id. Lael. 12, 43:

necessitatis,

id. Rab. Post. 10, 27:

summae stultitiae,

id. Caecin. 11, 30 et saep.—

Absol.:

turpis enim excusatio est si quis contra rem publicam se amici causa fecisse fateatur,

Cic. Lael. 12, 40:

illa perfugia, quae sumunt sibi ad excusationem,

id. Rep. 1, 5:

(Sappho) dat tibi justam excusationem,

id. Verr. 2, 4, 57, § 126:

libenter Caesar petentibus Aeduis dat veniam excusationemque accipit,

Caes. B. G. 6, 4, 3:

triduum disputationibus excusationibusque extrahitur,

id. B. C. 1, 33, 3 et saep.—

With cur and quominus:

accipio excusationem tuam, qua usus es, cur, etc.,

Cic. Fam. 4, 4, 1:

nemini civi ullam, quominus adesset, satis justam excusationem esse visam,

id. Pis. 15, 36.—

With acc. and inf.:

habent excusationem legitimam, exsilii causa solum vertisse nec esse postea restitutos,

id. Phil. 5, 5, 14.—

With kindr. accus.:

ad excusandas excusationes in peccatis,

Vulg. Psa. 140, 4.—

Transf., a being excused, a release, discharge from any thing (post-class.):

tria onera tutelarum dant excusationem,

Dig. 27, 1 (De excusationibus), 3; cf.:

omnibus excusatio a tutela competit,

ib. 5 et saep. (vid. the whole title).

excūsātĭo ( excuss-), ōnis, f. [excuso], an excusing, excuse (freq. and class.); constr. with obj. or subj. gen., absol., with cur, quominus, etc.

With gen. obj.:

peccati,

Cic. Lael. 11, 37:

intermissionis litterarum,

id. Fam. 16, 25:

valent apud me excusationes injuriae tuae,

id. Sull. 16, 47.—

With gen. subj.:

pauci ejusdem generis addit cum excusatione Pompeii conjuncta (shortly before: velle Pompeium se Caesari purgatum),

Caes. B. C. 1, 8, 4.—With both constructions:

excusatio Ser. Sulpicii legationis obeundae,

Cic. Phil. 9, 4, 8.—

With a causal gen. (freq.):

hic dies summa'st apud me inopiae excusatio,

Plaut. As. 3, 1, 31:

excusatio vel pietatis, vel necessitatis, vel aetatis,

Cic. Cael. 1, 2; cf.

adolescentiae,

id. ib. 18, 43:

me neque honoris neque aetatis excusatio vindicat a labore,

id. Sull. 9, 26:

aetatis,

Caes. B. C. 1, 85, 9:

valetudinis,

Cic. Pis. 6, 13:

oculorum,

id. de Or. 2, 68, 275: [p. 681] familiaris funeris, id. Rab. Perd. 3, 8:

amicitiae,

id. Lael. 12, 43:

necessitatis,

id. Rab. Post. 10, 27:

summae stultitiae,

id. Caecin. 11, 30 et saep.—

Absol.:

turpis enim excusatio est si quis contra rem publicam se amici causa fecisse fateatur,

Cic. Lael. 12, 40:

illa perfugia, quae sumunt sibi ad excusationem,

id. Rep. 1, 5:

(Sappho) dat tibi justam excusationem,

id. Verr. 2, 4, 57, § 126:

libenter Caesar petentibus Aeduis dat veniam excusationemque accipit,

Caes. B. G. 6, 4, 3:

triduum disputationibus excusationibusque extrahitur,

id. B. C. 1, 33, 3 et saep.—

With cur and quominus:

accipio excusationem tuam, qua usus es, cur, etc.,

Cic. Fam. 4, 4, 1:

nemini civi ullam, quominus adesset, satis justam excusationem esse visam,

id. Pis. 15, 36.—

With acc. and inf.:

habent excusationem legitimam, exsilii causa solum vertisse nec esse postea restitutos,

id. Phil. 5, 5, 14.—

With kindr. accus.:

ad excusandas excusationes in peccatis,

Vulg. Psa. 140, 4.—

Transf., a being excused, a release, discharge from any thing (post-class.):

tria onera tutelarum dant excusationem,

Dig. 27, 1 (De excusationibus), 3; cf.:

omnibus excusatio a tutela competit,

ib. 5 et saep. (vid. the whole title).

grădus, ūs (archaic gen. sing. graduis, Varr. ap. Non. 494, 17; dat. gradu, Lucil. ap. Fest. s. v. remeligines, p. 276 Müll.), m. [kindr. with Sanscr. kram, to go; v. gradior], a step, pace (cf.: gressus, passus, incessus).

Lit.:

ad hanc conversionem, quae pedibus et gradu non egeret, ingrediendi membra non dedit,

Cic. Univ. 6: quaenam vox ex te resonans meo gradu remoram facit? Lucil. l. l.: gradum proferre pedum, Enn. ap. Fest. S. V. PEDUM, p. 249, a Müll. (Trag. v. 248 Vahl.): quo nunc incerta re atque inorata gradum Regredere conare? id. ap. Non. 166, 23 (Trag. v. 12 Vahl.):

gradum facere,

Cic. de Or. 2, 61, 249:

tollere gradum,

Plaut. Bacch. 3, 6, 6:

ad forum suspenso gradu placide ire perrexi,

Ter. Phorm. 5, 6, 27:

quieto et placido gradu sequi,

Phaedr. 2, 7, 6; cf.

, on the contrary: celeri gradu Eunt uterque,

Plaut. Trin. 3, 1, 22:

ut tu es gradibus grandibus,

id. Ep. 1, 1, 11:

citato gradu in hostem ducere,

Liv. 28, 14, 17:

concito gradu properare,

Phaedr. 3, 2, 11:

gradum celerare,

to hasten, Verg. A. 4, 641: so,

corripere,

Hor. C. 1, 3, 33:

addere,

Liv. 26, 9, 5:

sistere,

Verg. A. 6, 465:

sustinere,

Ov. F. 6, 398:

revocare,

Verg. A. 6, 128:

referre,

Ov. F. 5, 502:

vertere,

Stat. Th. 8, 138 et saep.:

peditum aciem instructam pleno gradu in hostem inducit,

at full pace, at a quick step, Liv. 4, 32, 10; 34, 15, 3; 34, 16, 2; cf.: militari gradu viginti milia passuum horis quinque dumtaxat aestivis conficienda sunt;

pleno autem gradu, qui citatior est, totidem horis XXIV. milia peragenda sunt,

Veg. 1, 9:

modico gradu,

Liv. 30, 5, 3: presso gradu, = badên, with measured step, a moderate pace, id. 28, 14, 14:

citato gradu,

id. 28, 14, 17; Trebon. ap. Cic. Fam. 12, 16, 2: non gradu, sed praecipiti cursu a virtute descitum, ad vitia transcursum, step by step, = gradatim, Vell. 2, 1, 1:

per gradus,

Ov. M. 2, 354.—

Trop., a step, stage, degree:

quem mortis timuit gradum,

pace, approach, Hor. C. 1, 3, 17:

hunc quasi gradum quendam atque aditum ad cetera factum intelligitis,

Cic. Agr. 2, 15, 38; cf.:

itaque majoribus nostris in Africam ex hac provincia gradus imperii factus est,

id. Verr. 2, 2, 1, § 3; Quint. 3, 6, 8; so,

Crassus Licinius nec consul nec praetor ante fuerat, quam censor est factus: ex aedilitate gradum censuram fecit,

Liv. 27, 6, 17; 6, 35, 2 Drak.:

hunc gradum mei reditus esse, quod mulieres revertissent,

a step towards my return, Cic. Att. 7, 23, 2; cf. Liv. 6, 42, 2:

notitiam primosque gradus vicinia fecit: Tempore crevit amor,

Ov. M. 4, 59; cf. Prop. 1, 13, 8:

cum consuleretur, quid sentiret, Non possum, inquit, tibi dicere: nescio enim quid de gradu faciat: tamquam de essedario interrogaretur,

i. e. of the Peripatetics, Sen. Ep. 29:

etsi spondeus, quod est e longis duabus, hebetior videtur et tardior, habet tamen stabilem quendam et non expertem dignitatis gradum,

pace, Cic. Or. 64, 216.

Transf.

In milit. and gladiator's lang., station, position, ground taken by a combatant:

obnisos vos (velim) stabili gradu impetum hostium excipere,

Liv. 6, 12, 8; cf. Tac. H. 2, 35:

de gradu libero ac stabili conari,

Liv. 34, 39, 3:

in suo quisque gradu obnixi, urgentes scutis, sine respiratione ac respectu pugnabant,

id. 8, 38, 11:

inque gradu stetimus, certi non cedere,

Ov. M. 9, 43:

hostes gradu demoti,

Liv. 6, 32, 8 Drak. N. cr.; for which:

turbare ac statu movere,

id. 30, 18, 4.—

Trop., a firm position or stand:

corda virum mansere gradu,

i. e. firm, steadfast, Sil. 16, 21:

fortis et constantis est, non perturbari in rebus asperis, nec tumultuantem de gradu deici, ut dicitur,

to let one's self be disconcerted, Cic. Off. 1, 23, 80; cf.:

dejectus de gradu,

id. Att. 16, 15, 3: motus gradu, Sen. Const. Sap. 19:

gradu depulsus,

Nep. Them. 5, 1; cf.:

nam si gradum, si caritatem filii apud te haberem,

Liv. 40, 9, 3.—

That on which one steps, a step or round of a ladder, a stair.

Lit. (usu. in plur.): quemadmodum scalarum gradus si alios tollas, alios incidas, etc., Caecin. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3:

haerent parietibus scalae, postesque sub ipsos Nituntur gradibus,

Verg. A. 2, 443:

gradus templorum,

Cic. Att. 4, 1, 5:

gradus ejusdem templi tollebantur,

id. Sest. 15, 34; cf.:

aerea cui (templo) gradibus surgebant limina,

Verg. A. 1, 448; Vell. 2, 3, 1:

pro Palatii gradibus,

Suet. Ner. 8; id. Vit. 15:

praeceps per gradus ire,

id. Calig. 35:

si gradibus trepidatur ab imis,

Juv. 3, 200.—

Sing.:

cum dextro pede primus gradus ascenditur,

Vitr. 3, 3.—

Transf., of things that rise by steps.

In hair-dressing, a braid of hair:

caput in gradus atque anulos comptum,

Quint. 12, 10, 47:

comam in gradus frangere,

id. 1, 6, 44; cf.:

coma in gradus formata,

Suet. Ner. 51.—

In econom. lang., a spit or such a depth of earth as can be dug at once with the spade, Col. 3, 13, 19; 4, 1, 3.—

In math., a degree of a circle, Manil. 1, 579.—

In veterin. lang., a wrinkle on the roof of a horse's mouth, Veg. Vet. 1, 2; 32; 4, 2.—

Trop., a step, degree in tones, in age, relationship, rank, etc. (equally common in sing. and plur.):

ille princeps variabit et mutabit, omnes sonorum tum intendens tum remittens persequetur gradus,

Cic. Or. 18, 59; cf. id. de Or. 3, 61, 227:

ab ima ad summam (vocem) ac retro multi sunt gradus,

Quint. 11, 3, 15; cf. Vulg. Psa. 119 Tit. et saep.:

Paulatim gradus aetatis scandere adultae,

Lucr. 2, 1123; cf.:

quod tanta penuria est in omni vel honoris vel aetatis gradu, ut, etc.,

Cic. Fam. 3, 11, 3; so,

aetatis,

Vell. 2, 36, 2; Quint. 3, 7, 15; Suet. Aug. 79; id. Tit. 3 al.:

unus gradus et una progenies,

Lact. 2, 10, 10:

nostri quoque sanguinis auctor Juppiter est, totidemque gradus distamus ab illo,

Ov. M. 13, 143; cf.:

a matre Magnum Pompeium artissimo contingebat gradu,

Suet. Aug. 4; id. Ner. 2:

qui (populus) te tam mature ad summum imperium per omnes honorum gradus extulit,

Cic. Cat. 1, 11, 28:

gradus dignitatis,

id. Rep. 1, 27; cf. id. ib. 1, 27 fin.—Sing.:

ex tam alto dignitatis gradu,

Cic. Lael. 3, 12 fin.:

gradus altior, altissimus, amplissimus, dignitatis,

id. Clu. 55, 150; id. Phil. 1, 6, 14; id. Mur. 14, 30; cf. also id. ib. 27, 55:

summum in praefectura florentissima gradum tenere et dignitatis et gratiae,

id. Planc. 13, 32:

a senatorio gradu longe abesse,

id. de Imp. Pomp. 21, 61; cf.:

ascendens gradibus magistratuum,

id. Brut. 81, 281.—Without gen.:

etenim quis est civis praesertim hoc gradu, quo me vos esse voluistis, tam oblitus beneficii vestri, etc.,

id. Phil. 6, 7, 18; id. Ac. 2, 2, 6:

omni gradu amplissimo dignissimus,

id. Fam. 6, 10, 2:

gradus officiorum,

id. Off. 1, 45, 160:

temporum servantur gradus,

id. Part. 4, 12: cf.:

non iidem erunt necessitudinum gradus qui temporum,

id. Off. 1, 18, 59:

gradus cognationis,

Dig. 38, 10, 1 sqq.:

v. de gradibus,

Paul. Sent. 4, 11, 1 -8:

agnationis,

Gai. Inst. 3, 10, 11:

si plures eodem gradu sint agnati,

Ulp. Fragm. 26, 5: cognati ex transverso gradu usque ad quartum gradum, i. e. collateral kindred (opp. parentes et liberi), id. ib. 5, 6:

gradus plures sunt societatis hominum,

id. ib. 1, 17, 53:

peccatorum gradus,

id. Verr. 2, 3, 74, § 172:

oratorum aetates et gradus,

id. Brut. 32, 122; cf.:

gradus et dissimilitudines Atticorum,

id. ib. 82, 285:

accendendi judicis plures sunt gradus,

Quint. 11, 3, 166; 6, 4, 67: nec gradus est ultra Fabios cognominis ullus;

Illa domus meritis Maxima dicta suis,

Ov. F. 1, 605:

si ita esset, quid opus erat te gradatim istuc pervenire?... A beatis ad virtutem, a virtute ad rationem video te venisse gradibus,

Cic. N. D. 1, 32, 89; cf.:

omnes gradus virtutis implere,

Lact. 5, 14, 18; and:

hi plerumque gradus,

Juv. 11, 46.

lūdus, i, m. [id.], a play.

Lit.

In gen., a play, game, diversion, pastime:

ad pilam se aut ad talos, aut ad tessaras conferunt, aut etiam novum sibi aliquem excogitant in otio ludum,

Cic. de Or. 3, 15, 58:

datur concessu omnium huic aliqui ludus aetati,

id. Cael. 12, 28:

campestris,

id. ib. 5, 11:

nec lusisse pudet, sed non incidere ludum,

Hor. Ep. 1, 14, 36.—

In partic.

Ludi, public games, plays, spectacles, shows, exhibitions, which were given in honor of the gods, etc.

In gen.:

hoc praetore ludos Apollini faciente,

Cic. Brut. 20, 78:

ludos committere,

id. Q. Fr. 3, 4, 6:

ludos magnificentissimos apparare,

id. ib. 3, 8, 6:

ludos apparatissimos magnificentissimosque facere,

id. Sest. 54, 116:

ludos aspicere,

Ov. F. 6, 238:

ludos persolvere alicui deo,

id. ib. 5, 330: ludis, during the games, Cic. Fragm. ap. Non. 63, 18; Plaut. Cas. prol. 27:

circus maximus ne diebus quidem ludorum Circensium... irrigabatur,

Front. Aq. 97.— Sing.:

haec ultra quid erit, nisi ludus?

Juv. 8, 199.—

In this sense, ludi is freq. in appos. with the neutr. plur. of the adj. which names the games:

ludi Consualia,

Liv. 1, 9, 6:

ludi Cerealia,

id. 30, 39, 8:

ludi Taurilia,

id. 39, 22, 1 (Weissenb. Taurii); 34, 54, 3; cf.:

quaedam faciem soloecismi habent... ut tragoedia Thyestes, ut ludi Floralia ac Megalensia... numquam aliter a veteribus dicta,

Quint. 1, 5, 52; cf.:

ludis Megalensibus,

Gell. 2, 24, 2.—

Also with gen. of place:

eo ipso die auditam esse eam pugnam ludis Olympiae memoriae proditum est,

Cic. N. D. 2, 2, 6.—

Stage-plays (opp. to the games of the circus):

venationes autem ludosque et cum collegā et separatim edidit,

Suet. Caes. 10.—

A place of exercise or practice, a school for elementary instruction and discipline (cf. schola):

in ludum ire,

Plaut. Pers. 2, 1, 6:

fidicinus,

music-school, id. Rud. prol. 43:

litterarius,

id. Merc. 2, 2, 32:

litterarum ludi,

Liv. 3, 44; 6, 25:

ludus discendi,

Cic. Q. Fr. 3, 4, 6:

Dionysius Corinthi dicitur ludum aperuisse,

id. Fam. 9, 18, 1:

Isocrates, cujus e ludo, tamquam ex equo Trojano, meri principes exierunt,

id. de Or. 2, 22, 94; id. Or. 42, 144:

gladiatores, quos ibi Caesar in ludo habebat,

Caes. B. C. 1, 14, 4:

militaris,

Liv. 7, 33, 1:

litterarii paene ista sunt ludi et trivialis scientiae,

Quint. 1, 4, 27:

litterarium ludum exercere,

Tac. A. 3, 66:

obsides quosdam abductos e litterario ludo,

Suet. Calig. 45:

ibi namque (in foro) in tabernis litterarum ludi erant,

Liv. 3, 44, 6:

quem puerum in ludo cognōrat,

Nep. Att. 10, 3:

in Flavī ludum me mittere,

Hor. S. 1, 6, 72; cf. Gell. 15, 11, 2; Suet. Gram. 4; id. Rhet. 1:

sic veniunt ad miscellanea ludi,

Juv. 11, 26.

Transf.

Play, sport, i. e. any thing done, as it were, in play, without trouble, mere sport, child's play:

oratio ludus est homini non hebeti,

Cic. de Or. 2, 17, 72:

cum illa perdiscere ludus esset,

id. Fin. 1, 8, 27:

quibus (Graecis) jusjurandum jocus est, testimonium ludus,

id. Fl. 5, 12.—

Sport, jest, joke, fun: si vis videre ludos [p. 1084] jucundissimos, Plaut. Poen. 1, 1, 78:

ad honores per ludum et per neglegentiam pervenire,

Cic. Verr. 2, 5, 70, § 181:

aliquem per ludum et jocum evertere,

id. ib. 2, 1, 60, §

155: amoto quaeramus seria ludo,

Hor. S. 1, 1, 27:

vertere seria ludo,

id. A. P. 226:

nil per ludum simulabitur,

Juv. 6, 324:

ut ludos facit,

Ter. Phorm. 5, 7, 52: ludos facere aliquem, to make sport of, make game of, to banter, jeer at, mock:

ut nunc is te ludos facit,

Plaut. Capt. 3, 4, 47:

quem, senecta aetate, ludos facias,

id. Aul. 2, 2, 74.— With dat.:

miris modis dī ludos faciunt hominibus,

Plaut. Rud. 3, 1, 1; id. Truc. 4, 2, 46.—In pass.:

ludos fieri,

Plaut. Ps. 4, 7, 72:

hocine me aetatis ludos vis factum esse indigne?

id. Bacch. 5, 1, 4: ludos aliquem dimittere, to send one away with scorn and derision, or, as in Engl., to send one off with a flea in his ear:

numquam hercle quisquam me lenonem dixerit, si te non ludos pessimos dimisero,

id. Rud. 3, 5, 11:

ludos facis me,

id. Am. 2, 1, 21: facere ludos aliquid, to make a jest or a trifle of any thing, to throw away, to lose:

nunc et operam ludos facit, et retia, etc.,

id. Rud. 4, 1, 9:

ludos dare, praebere,

to make one's self ridiculous, Ter. Eun. 5, 7, 9:

ludos alicui reddere,

to play tricks on, id. And. 3, 1, 21: dare ludum alicui, to give play to one, i. e. to humor, indulge, Plaut. Bacch. 4, 10, 7; id. Cas. prol. 25; id. Bacch. 4, 10, 9:

amori dare ludum,

Hor. C. 3, 12, 1: ludus aetatis, the pleasures of love:

si frui liceret ludo aetatis, praesertim recto et legitimo amore,

Liv. 26, 50.—

Ludus, the title of a work of Nævius:

ut est in Naevii Ludo,

Cic. de Sen. 6, 20; Fest. s. v. redhostire, p. 270, 22 Müll.—Also, Ludus de Morte Claudii, a work of Seneca.

sum, fui, esse (2d pers. es, but usu. es in Plaut and Ter; old forms, indic. pres. esum for sum, acc. to Varr. L. L. 9, § 100 Mull.: essis for es, Att. ap. Non. 200, 30, or Trag. Rel. p. 283 Rib.: simus for sumus, used by Augustus, acc. to Suet. Aug. 87; fut. escit for erit, XII. Tab. ap. Gell. 20, 1, 25:

esit, XII. Tab. ap. Fest. s. v. nec, p. 162 Mull.: escunt for erunt,

Cic. Leg. 2, 24, 60, 3, 3, 9; Lucr. 1, 619; perf. fuvimus for fuimus, Enn. ap. Cic. de Or. 3, 42, 168:

FVVEIT, C. I. L. 1, 1051: fuit,

Plaut. Capt. 3, 4, 23; id. Mil. 3, 1, 159:

fuerim,

id. ib. 4, 8, 54:

fuerit,

id. As. 4, 1, 37; subj. pres. siem, sies, siet, etc., very freq., esp. in Plaut.; e. g. siem, Am. prol. 57; Ter. And. 3, 4, 7:

sies,

Plaut. Am. 3, 2, 43; Ter. And. 2, 5, 13:

siet,

Plaut. Am. prol. 58; Ter. And. 1, 4, 7; Lucr. 3, 101:

sient,

Plaut. Am. 1, 1, 54; Ter. And. 2, 3, 16; cf. Cic. Or. 47, 157; also,

fuam, fuas, etc., regarded by G. Curtius, de Aorist. Lat. Rel. in Studien zur Gr. u. Lat. Gram. 1, 431 sqq., as an aorist: fuam,

Plaut. Bacch. 1, 2, 48; id. Mil. 2, 6, 112: fuas, Liv. Andron. ap. Non 111, 13; Plaut. Capt. 2, 3, 71; 2, 3, 83; id. Pers. 1, 1, 52; id. Trin. 2, 1, 32: fuat, Pac. ap. Non. 111, 8; Carm. ap. Liv. 25, 12; Plaut. Am. 3, 4, 2; id. Aul. 2, 2, 56; id. Capt. 2, 2, 10 et saep.; Ter. Hec. 4, 3, 4; Lucr. 4, 639; Verg. A. 10, 108:

fuant,

Plaut. Bacch. 4, 9, 110; id. Ep. 5, 1, 13; id. Ps. 4, 3, 12: fuvisset, Enn. ap. Gell. 12, 4, 4; part. pres. ens, used by Caesar, acc. to Prisc. p. 1140 P.; and by Sergius Flavius, acc. to Quint. 8, 3, 33; fut. inf. fore for futurum esse, very freq., and so always with partt.; cf. Madv. Gram. § 108; whence, subj. imperf. forem fores, etc., for essem; esp. in conditional sentences and in the histt., but very rare in Cic.; v. Neue, Formenl. 2, 597 sqq.), v. n. [root es; Sanscr. as-mi, and the Greek es-mi, whence eimi; perf. fui; root in Sanscr. bhu, to become; bhavas, condition; Gr. phuô, to beget; cf.: fetus, futuo, etc.], to be, as a verb substantive or a copula.

As a verb substantive, to be.

In gen.

Asserting existence, to be, exist, live:

definitionum duo sunt genera prima: unum earum rerum quae sunt: alterum earum quae intelleguntur. Esse ea dico, quae cerni tangive possunt, ut fundum, aedes, parietem, cetera. Non esse rursus ea dico, quae tangi demonstrarive non possunt, cerni tamen animo atque intellegi possunt, ut si usucapionem, si tutelam, etc.... definias,

Cic. Top. 5, 26 sq.:

si abest, nullus est,

Plaut. Bacch. 2, 2, 16:

nunc illut est, quom me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

ita paene nulla sibi fuit Phronesium ( = paene mortuus est),

id. Truc. 1, 2, 95:

omne quod eloquimur sic, ut id aut esse dicamus aut non esse,

Cic. de Or. 2, 38, 157:

non statim, quod esse manifestum est, etiam quid sit apparet,

Quint. 3, 6, 81: est locus, Hesperiam quam mortales perhibebant, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 23 Vahl.):

flumen est Arar, quod, etc.,

Caes. B. G. 1, 12:

homo nequissimus omnium qui sunt, qui fuerunt, qui futuri sunt!

Cic. Fam. 11, 21, 1; cf. id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:

si quos inter societas aut est aut fuit aut futura est,

id. Lael. 22, 83:

nec enim, dum ero, angar ulla re, cum omni vacem culpa: et, si non ero, sensu omnino carebo,

id. Fam. 6, 3, 4:

si modo futuri sumus, erit mihi res opportuna,

id. Att. 11, 4, 1:

si quando erit civitas, erit profecto nobis locus: sin autem non erit, etc.,

id. Fam. 2, 16, 6:

nolite arbitrari, me cum a vobis discessero, nusquam aut nullum fore,

id. Sen. 22, 79:

si erit ulla res publica... sin autem nulla erit,

id. Fam. 2, 16, 5:

fuimus Troes, fuit Ilium,

Verg. A. 2, 325:

sive erimus seu nos fata fuisse volunt,

Tib. 3, 5, 32: per quinquennia decem fuimus, Prud. Cath. praef. 2.—

Of events, to be, happen, occur, befall, take place:

illa (solis defectio) quae fuit regnante Romulo,

Cic. Rep. 1, 16, 25:

neque enim est periculum, ne, etc.,

id. ib. 1, 23, 37:

amabo, quid tibi est?

Ter. Heaut. 2, 4, 24:

quid se futurum esset,

Liv. 33, 27. —

Of location, to be present, to be at a place.

With adv., or other expressions of place:

cum non liceret quemquam Romae esse, qui, etc.,

Cic. Verr. 2, 2, 41, § 100:

cum Athenis decem ipsos dies fuissem,

id. Fam. 2, 8, 3; id. de Or. 2, 7, 27:

cum Africanus constituisset in hortis esse,

id. Rep. 1, 9, 14:

cum essemus in castris,

id. ib. 1, 15:

nonne mavis sine periculo tuae domi esse quam cum periculo alienae?

id. Fam. 4, 7, 4:

vos istic commodissime sperem esse,

id. ib. 14, 7, 2: te hic tutissime puto fore, Pompon. ap. Cic. Att. 8, 11, A.—

Of passages in a book or writing, with in and abl., to be, stand, be written, etc.:

deinceps in lege est, ut, etc.,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

quid enim in illis (litteris) fuit praeter querelam temporum,

id. Fam. 2, 16, 1.—

Of personal relations, with ad or apud and acc., or cum and abl. of person:

cum esset (Sulpicius Gallus) casu apud M. Marcellum,

Cic. Rep. 1, 14, 21:

eram cum Stoico Diodoto: qui cum habitavisset apud me mecumque vixisset, etc.,

id. Brut. 90, 309:

erat nemo, quicum essem libentius quam tecum et pauci, quibuscum essem aeque libenter,

id. Fam. 5, 21, 1:

qui me admodum diligunt multumque mecum sunt,

id. ib. 4, 13, 6; cf. with simul:

Smyrnae cum simul essemus complures dies,

id. Rep. 1, 8, 13.—Hence, esp.: esse cum aliquo (aliqua), to be with, i. e. live with, associate with, as husband or wife:

cujus soror est cum P. Quintio,

Cic. Quint. 24, 77:

ea nocte mecum illa hospitis jussu fuit,

Plaut. Merc. 1, 1, 101; Ov. A. A. 3, 664:

cum hac (meretrice) si qui adulescens forte fuerit,

Cic. Cael. 20, 49; Ov. Am. 2, 8, 27: tum ad me fuerunt, qui, etc., Varr. ap. Non. 133, 28:

Curio fuit ad me sane diu,

Cic. Att. 10, 4, 8:

cum ad me bene mane Dionysius fuit,

id. ib. 10, 16, 1; cf.:

esse sub uno tecto atque ad eosdem Penates,

Liv. 28, 18.—

Of relations analogous to place, of dress, condition, position, office, etc., to be, live, be found, etc., with in and abl.:

cum est in sagis civitas,

Cic. Phil. 8, 11, 32:

in laxa toga,

Tib. 2, 3, 78: sive erit in Tyriis, Tyrios laudabis amictus;

Sive erit in Cois, Coa decere puta,

Ov. A. A. 2, 297: hominem non modo in aere alieno nullo, sed in suis nummis multis esse et semper fuisse, Cic. Verr [p. 1798] 2, 4, 6, §

11: in servitute,

id. Clu. 7, 21:

in illa opinione populari,

id. ib. 51, 142:

in magno nomine et gloria,

id. Div. 1, 17, 31:

in spe,

id. Fam. 14, 3, 2:

in tanta moestitia,

id. Phil. 2, 15, 37:

in odio,

id. Att. 2, 22, 1:

in probris, in laudibus,

id. Off. 1, 18, 61:

in officio,

id. ib. 1, 15, 49:

in injustitia,

id. ib. 1, 14, 42:

in vitio,

id. ib. 1, 19, 62; id. Tusc. 3, 9, 19:

ne in mora quom opus sit, sies,

Ter. And. 2, 5, 13:

ne in mora illi sis,

id. ib. 3, 1, 9:

hic in noxia'st,

id. Phorm. 2, 1, 36:

quae (civitas) una in amore atque in deliciis fuit,

Cic. Verr. 2, 4, 1, § 3:

in ingenti periculo,

Liv. 5, 47:

in pace,

id. 31, 29.—So with abl. without in, when qualified by an adj.:

(statua) est et fuit tota Graecia summo propter ingenium honore et nomine,

Cic. Verr. 2, 2, 35, § 87:

si quis asperitate ea est et inmanitate naturae,

id. Lael. 23, 87:

ne quo periculo proprio existimares esse,

id. Fam. 4, 15, 2 (B. and K. ex conj.:

in periculo): ego sum spe bona,

id. ib. 12, 28, 3:

res nunc difficili loco mihi videtur esse,

id. ib. 12, 28, 3:

incredibili sum sollicitudine de tua valetudine,

id. ib. 16, 15, 1; esp. in phrase periculo alicujus esse, to be at the risk of any one:

rem illam suo periculo esse,

id. Att. 6, 1, 6:

ut quae in naves inposuissent, ab hostium tempestatisque vi publico periculo essent,

Liv. 23, 49, 2 Weissenb. ad loc.:

dare nummos meo periculo,

Dig. 46, 1, 24:

communi periculo,

ib. 13, 6, 21, § 1 (cf. II. B. 1. b. infra).—

To depend upon, rest with, with in and abl.:

res erat non in opinione dubia,

Cic. Dom. 5, 11:

sed totum est in eo, si, etc.,

id. Att. 2, 22, 5:

omnem reliquam spem in impetu esse equitum,

Liv. 10, 14, 12:

quoniam totum in eo sit, ne contrectentur pocula,

Col. 12, 4, 3. —

In partic.

Esse (est, sunt, etc.) often stands without a subject expressed, or with an indef. subj., as antecedent of a rel.-clause, whose verb may be in the indic. or subj.; the former only when the subject is conceived as particular or limited, and actually existing; the latter always when it is conceived as indefinite; cf. Zumpt, Gram. § 562 sq.; Roby, Gram. § 1686 sq.; Madv. Gram. § 365; but the distinctions usually drawn by grammarians are not always observed by the best writers; and the subjunctive is always admissible, being the prevailing construction after sunt qui in class. prose, and nearly universal in postAug. writers: sunt, qui (quae), there are those ( people or things) who ( that), or simply some.

With indic.

Without subject expressed:

mulier mane: sunt Qui volunt te conventam,

Plaut. Cist. 4, 2, 37:

sunt hic quos credo inter se dicere,

id. Cas. prol. 67:

sunt quae te volumus percontari,

id. Ps. 1, 5, 47:

quid est, quod tu gestas tabellas?

id. ib. 1, 1, 10:

quid est, quod tu me nunc optuere?

id. Most. 1, 1, 69; cf.:

quid hoc est, quod foris concrepuit?

id. ib. 5, 1, 15:

tun' is es, Qui in me aerumnam obsevisti?

id. Ep. 4, 1, 34:

quid est, quod tuo animo aegre est?

id. Cas. 2, 2, 9; id. Cist. 4, 1, 3:

at ego est quod volo loqui,

id. As. 1, 3, 79:

est quod te volo secreto,

id. Bacch. 5, 2, 30:

sunt quos scio amicos esse, sunt quos suspicor,

id. Trin. 1, 2, 54:

ita subitum'st, quod eum conventum volo,

id. ib. 5, 2, 51:

sunt quae ego ex te scitari volo,

id. Capt. 2, 2, 13:

sed est quod suscenset tibi,

Ter. And. 2, 6, 17:

est quod me transire oportet,

id. Hec. 2, 2, 31:

quid sit quapropter te jussi, etc.,

id. ib. 5, 1, 7:

sunt item quae appellantur alces,

Caes. B. G. 6, 27 init.:

(nationes) ex quibus sunt qui ovis vivere existimantur,

id. ib. 4, 10 fin.:

sunt qui putant posse te non decedere,

Cic. Fam. 1, 9, 25:

sunt autem, qui putant non numquam complexione oportere supersederi,

id. Inv. 1, 40, 72:

quamquam sunt, qui propter utilitatem modo petendas putant amicitias,

id. ib. 2, 55, 167:

sunt autem quae praeterii,

id. Att. 10, 4, 11:

sunt, qui abducunt a malis ad bona, ut Epicurus. Sunt, qui satis putant ostendere, nihil inopinati accidisse... Sunt etiam qui haec omnia genera consolandi colligunt,

id. Tusc. 3, 31, 76 Kuhn. N. cr.:

sunt, qui, quod sentiunt, non audent dicere,

id. Off. 1, 24, 84:

Argiletum sunt qui scripserunt ab Argola, etc.,

Varr. L. L. 5, § 157 Mull.:

sunt qui ita dicunt,

Sall. C. 19, 4:

sunt qui spiritum non recipiunt sed resorbent,

Quint. 11, 3, 55:

sunt, quos curriculo pulverem Olympicum Collegisse juvat,

Hor. C. 1, 1, 3; cf. id. S. 1, 4, 24: sunt quibus unum opus est, etc., id. C. 1, 7, 5:

sunt quibus in satira videor nimis acer,

id. S. 2, 1, 1:

sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit,

id. ib. 2, 4, 47.—

With a subject expressed by an indefinite word or clause:

sunt alii qui te volturium vocant,

Plaut. Trin. 1, 2, 64:

est genus hominum qui se primos omnium esse volunt,

Ter. Eun. 2, 2, 17:

multae sunt causae, quam ob rem cupio abducere,

id. ib. 1, 2, 65 Fleck. (Ussing, cupiam):

erat quidam eunuchus, quem mercatus fuerat,

id. ib. 3, 5, 21:

multaeque res sunt in quibus de suis commodis viri boni multa detrahunt,

Cic. Lael. 16, 57:

sunt ejus aliquot orationes, ex quibus lenitas ejus perspici potest,

id. Brut. 48, 177:

fuerunt alia genera philosophorum, qui se omnes Socraticos esse dicebant,

id. de Or. 3, 17, 62:

nonnulli sunt, qui aluerunt, etc.,

id. Cat. 1, 12, 301:

sunt quidam, qui molestas amicitias faciunt, cum ipsi se contemni putant,

id. Lael. 20, 72:

sunt vestrum, judices, aliquam multi, qui L. Pisonem cognoverunt,

id. Verr. 2, 4, 25, § 56:

multae et pecudes et stirpes sunt, quae sine procuratione hominum salvae esse non possunt,

id. N. D. 2, 52, 130:

sunt bestiae quaedam, in quibus inest aliquid simile virtutis, etc.,

id. Fin. 5, 14, 38:

permulta sunt, quae dici possunt, quare intellegatur, etc.,

id. Rosc. Am. 33, 94; cf. id. Div. in Caecil. 7, 22; id. Off. 1, 14, 43; 1, 20, 69; id. Div. 1, 54, 123:

fuere complures, qui ad Catilinam initio profecti sunt,

Sall. C. 39, 5: haec sunt, quae clamores et admirationes in bonis oratoribus efficiunt. Cic. de Or. 1, 33, 152:

alia fuere, quae illos magnos fecere,

Sall. C. 52, 21.—

With. subj.: sunt, qui discessum animi a corpore putent esse mortem;

sunt qui nullum censeant fieri discessum,

Cic. Tusc. 1, 9, 18:

sunt qui in rebus contrariis parum sibi constent,

id. Off. 1, 21, 71:

de impudentia singulari sunt qui mirentur,

id. Verr. 2, 1, 2, § 6:

est eisdem de rebus quod dici potest subtilius,

id. Tusc. 3, 15, 32:

praesto est qui neget rem ullam percipi esse sensibus,

id. Ac. 2, 32, 101:

quicquid est quod deceat, id, etc.,

id. Off. 1, 27, 94:

sunt qui nolint tetigisse nisi illas, etc.,

Hor. S. 1, 2, 28:

sunt qui Crustis et pomis viduas venentur avaras,

id. Ep. 1, 1, 78:

vestes Gaetulo murice tinctas Sunt qui non habeant, est qui non curet habere,

id. ib. 2, 2, 182 et saep.—

With a more or less indefinite expression of the subject:

sunt quidam e nostris, qui haec subtilius velint tradere et negent satis esse, etc.,

Cic. Fam. 1, 9, 31:

rarum est quoddam genus eorum, qui se a corpore avocent,

id. Div. 1, 49, 111:

quotus igitur est quisque qui somniis pareat?

id. ib. 2, 60, 125; id. de Or. 2, 50, 196:

solus est hic, qui numquam rationes ad aerarium referat,

id. Verr. 2, 1, 38, § 98:

quae quibusdam admirabilia videntur, permulti sunt, qui pro nihilo putent,

id. Lael. 23, 86:

erat nemo in quem ea suspicio conveniret,

id. Rosc. Am. 23, 65, cf.:

quis enim miles fuit, qui Brundisii illam non viderit? quis, qui nescierit, etc.,

id. Phil. 2, 25, 61:

sit aliquis, qui nihil mali habeat,

id. Tusc. 1, 35, 85:

sunt nonnullae disciplinae, quae officium omne pervertant,

id. Off. 1, 2, 5:

est quaedam animi sanitas quae in insipientem quoque cadat,

id. Tusc. 4, 13, 30:

Syracusis lex est de religione, quae jubeat,

id. Verr. 2, 2, 51, § 126:

unus est qui curet constantia magis quam consilio,

id. Att. 1, 18, 7:

si est una ex omnibus quae sese moveat,

id. Rep. 6, 26, 28:

multi sunt, qui non acerbum judicent vivere, sed supervacuum,

Sen. Ep. 24, 26:

erant sententiae quae castra Vari oppugnanda censerent,

Caes. B. C. 2, 30:

fuere cives qui seque remque publicam obstinatis animis perditum irent,

Sall. C. 36, 4:

sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem Possis,

Hor. Ep. 1, 1, 34:

sunt delicta tamen, quibus ignovisse velimus,

id. A. P. 347.—

Poet.: est, quibus (acc. to the Gr. estin hois):

est quibus Eleae concurrit palma quadrigae: est quibus in celeres gloria nata pedes,

Prop. 3, 9 (4, 8), 17.—

With dat., to belong or pertain to; or, rendering the dative as the subject of the verb, to have ( possess, = the Fr. etre a used of property, and of permanent conditions or characteristics, not of temporary states, feelings, etc.; cf. Krebs, Antibarb. p. 417 sq.): aliquid reperiret, fingeret fallacias, Unde esset adulescenti, amicae quod daret, Ter. Heaut. 3, 2, 23:

nomen Mercurio'st mihi, Plaut Am. prol. 19: nisi jam tum esset honos elo quentiae,

Cic. Brut. 10, 40:

est igitur homini cum deo similitudo,

id. Leg. 1, 8, 25:

familiaritas, quae mihi cum eo est,

id. Att. 8. 3, 2:

privatus illis census erat brevis,

Hor. C. 2, 15, 13; cf.:

Trojae et huic loco nomen est,

Liv. 1, 1, 5:

Hecyra est huic nomen fabulae,

Ter. Hec. prol. 1:

cui saltationi Titius nomen esset,

Cic. Brut. 62, 225:

cui (fonti) nomen Arethusa est,

id. Verr. 2, 4, 53, § 118:

Scipio, cui post Africano fuit cognomen,

Liv. 25, 2, 6.—With ellips. of dat. ( poet.):

nec rubor est emisse palam (sc. ei),

nor is she ashamed, Ov. A. A. 3, 167:

neque testimonii dictio est (sc. servo),

has no right to be a witness, Ter. Phorm. 2, 1, 63.—

Esse alicui cum aliquo, to have to do with, to be connected with a person:

tecum nihil rei nobis, Demipho, est,

Ter. Phorm. 2, 3, 74:

sibi cum illa mima posthac nihil futurum,

Cic. Phil. 2, 31, 77:

jussit bona proscribi ejus, quicum familiaritas fuerat, societas erat,

id. Quint. 6, 25:

si mihi tecum minus esset, quam est cum tuis omnibus,

id. Fam. 15, 10, 2.—

Esse with certain prepp. and their cases (cf. also I. A. 2. 3. 4. supra).

Esse ab aliquo, to be of a person, to be the servant, disciple, adherent, partisan, etc., of:

es ne tu an non es ab illo milite e Macedonia?

do you belong to? Plaut. Ps. 2, 2, 21:

ab Andria est ancilla haec,

Ter. And. 3, 1, 3; 4, 4, 17:

erat enim ab isto Aristotele,

Cic. de Or. 2, 38, 160:

sed vide ne hoc, Scaevola, totum sit a me,

makes for me, id. de Or 1, 13, 55 (cf. ab, I. B. 3., II. B. 2. o.). —

Esse pro aliquo, to be in favor of, make for:

(judicia) partim nihil contra Habitum valere, partim etiam pro hoc esse,

Cic. Clu. 32, 88.—

Esse ex aliqua re, to consist of, be made up of:

(creticus) qui est ex longa et brevi et longa,

Cic. de Or. 3, 47, 183; cf.:

duo extremi chorei sunt, id est, e singulis longis et brevibus,

id. Or. 63, 212:

etsi temeritas ex tribus brevibus et longa est,

id. ib. 63, 214; 64, 215 (v. also 6. infra). —

Euphem., in perf. tempp., of one who has died or a thing that has perished, to be no more, to be gone, departed, dead ( poet.):

horresco misera, mentio quoties fit partionis: Ita paene tibi fuit Phronesium,

i. e. had almost died, Plaut. Truc. 1, 2, 92:

nunc illud est, cum me fuisse quam esse nimio mavelim,

id. Capt. 3, 3, 1:

sive erimus, seu nos fata fuisse velint,

Tib. 3, 5, 32:

fuimus Troes, fuit Ilium et ingens Gloria Teucrorum,

Verg. A. 2, 325:

certus in hospitibus non est amor: errat ut ipsi, Cumque nihil speres firmius esse, fuit,

Ov. H. 16, (17), 192.—

Pregn., to be real or a fact, to be the case; so esp.: est, esto, it is even so, be it so, such is or let such be the case, granted, well, etc.:

quid tibi vis dicam, nisi quod est?

Plaut. Ep. 1, 1, 17:

sunt ista, Laeli,

Cic. Lael. 2, 6:

ista esse credere,

id. Tusc. 1, 6, 10: est vero, inquit, Africane, id. Fragm. ap. Lact. 1, 18:

est ut dicis, inquam,

id. Fin. 3, 5, 19:

sit quidem ut sex milia seminum intereant,

Col. 3, 3, 13:

esto: ipse nihil est, nihil potest,

Cic. Div. in Caecil. 15, 47; cf.:

verum esto,

id. Fin. 2, 23, 75:

esto,

Verg. A. 7, 313; 10, 67; Hor. Ep. 1, 1, 81; 1, 17, 37 al.—Hence,

The connections est ut, ubi, cum, quod, or with a subject-clause, it happens or chances that, it is the case that, there is cause or reason why, there is a time when, it is allowed or permissible that, one may, etc.

Est ut, it is the case or fact, that, etc.:

sin est, ut velis Manere illam apud te, dos hic maneat,

Ter. Phorm. 5, 7 (8), 32:

si est, ut dicat velle se, Redde,

id. Hec. 4, 1, 43:

si est, culpam ut Antipho in se admiserit,

id. Phorm. 2, 1, 40:

est, ut id maxime deceat,

Cic. Or. 59, 199:

quando fuit, ut, quod licet, non liceret?

id. Cael. 20, 48:

non est igitur, ut mirandum sit, ea praesentiri, etc.,

id. Div 1, 56, 128:

non erat, ut fieri posset, mirarier umquam,

Lucr. 5, 979:

futurum esse ut omnes pellerentur,

Caes. B. G. 1, 31:

non est, ut copia major Ab Jove donari possit tibi,

Hor. Ep. 1, 12, 2:

est ut viro vir latius ordinet Arbusta sulcis,

id. C. 3, 1, 9; Dig. 38, 7, 2.—Cf. esse after a neg., with quin:

numquam est enim, quin aliquid memoriae tradere velimus,

Auct. Her. 3, 24, 40.—Also, est ut, there is reason, that, etc.:

magis est ut ipse moleste ferat errasse se, quam ut, etc.,

Cic. Cael. 6, 14 fin.: ille erat ut odisset primum defensorem salutis meae, he had good reason for hating [p. 1799] id. Mil. 13, 35; cf.:

quid erat cur Milo optaret,

id. ib. 13, 34:

neque est ut putemus ignorari ea ab animalibus,

Plin. 18, 1, 1, § 3. —

Est ubi, sometime or another, sometimes:

erit, ubi te ulciscar, si vivo,

Plaut. Ps. 5, 2, 26:

est, ubi id isto modo valeat,

Cic. Tusc. 5, 8, 23.—

Est cum, sometimes:

est cum non est satius, si, etc.,

Auct. Her. 4, 26, 36.—

Est quod, there is reason to, I have occasion:

est quod visam domum,

Plaut. Aul. 2, 2, 26:

etsi magis est, quod gratuler tibi quam quod te rogem,

I have more reason to, Cic. Att. 16, 5, 2:

est quod referam ad consilium: sin, etc.,

Liv. 30, 31, 9:

quod timeas non est,

Ov. H. 19, 159:

nil est illic quod moremur diutius,

Ter. Heaut. 4, 7, 6:

non est quod multa loquamur,

Hor. Ep. 2, 1, 30.—Cf. with cur:

non est cur eorum spes infragatur,

Cic. Or. 2, 6:

nihil est cur,

id. Fam. 6, 20, 1.—

Est, sit, etc., with infin. in Gr. constr., it is possible, is allowed, permitted, one may, etc. (mostly poet. and post-class.):

est quadam prodire tenus, si non datur ultra,

Hor. Ep. 1, 1, 32:

Cato, R. R. prooem. § 1: scire est liberum Ingenium atque animum,

Ter. Ad. 5, 3, 42:

nec non et Tityon terrae omniparentis alumnum Cernere erat,

Verg. A. 6, 596; 8, 676; Sil. 2, 413:

neque est te fallere quicquam,

Verg. G. 4, 447:

unde Plus haurire est,

Hor. S. 1, 2, 79:

est Gaudia prodentem vultum celare,

id. ib. 2, 5, 103:

quod versu dicere non est,

id. ib. 1, 5, 87:

quod tangere non est,

Ov. M. 3, 478:

quae verbo objecta, verbo negare sit,

Liv. 42, 41, 2 Weissenb. ad loc.:

ut conjectare erat intentione vultus,

Tac. A. 16, 34:

est videre argentea vasa,

id. G. 5; Val. Max. 2, 6, 8; v. Zumpt, Gram. § 227.— With dat.:

ne tibi sit frigida saxa adire,

Prop. 1, 20, 13; Tib. 1, 6, 24 (32):

tu procul a patria (nec sit mihi credere tantum!) Alpinas nives Me sine vides,

Verg. E. 10, 46:

fuerit mihi eguisse aliquando amicitiae tuae,

Sall. J. 110, 3; Dig. 46, 3, 72, § 4.—

In eo ease ut, etc., to be in a condition to reach the point that, to be possible, etc., to be about to, on the point of, etc. ( impers. or with res, etc., as subj.):

cum jam in eo esset, ut in muros evaderet miles,

Liv. 2, 17, 5:

si viderent in eo jam esse ut urbs caperetur,

id. 28, 22, 8:

jamque in eo rem fore, ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,

id. 8, 27, 3:

cum res non in eo essent ut, etc.,

id. 33, 41, 9:

non in eo esse Carthaginiensium res, ut, etc.,

id. 30, 19, 3; 34, 41. —With person. subj. (late Lat.):

cum ab Ulixe adducta Iphigenia in eo esset, ut immolaretur,

Hyg. Fab. 261. —

Like the Engl. to be, for to come, fall, reach, to have arrived, etc. (hence also with in and acc.):

ecquid in mentem est tibi, Patrem tibi esse?

Plaut. Bacch. 1, 2, 54:

nam numero mi in mentem fuit,

id. Am. 1, 1, 26:

ex eo tempore res esse in vadimonium coepit,

Cic. Quint. 5, 22:

portus in praedonum fuisse potestatem sciatis,

id. Imp. Pomp. 12, 33:

ut certior fieret, quo die in Tusculanum essem futurus,

id. Att. 15, 4, 2:

qui neque in provinciam cum imperio fuerunt,

id. Fam. 8, 8, 8:

quae ne in potestatem quidem populi Romani esset,

Liv. 2, 14, 4:

nec prius militibus in conspectum fuisse,

Suet. Aug. 16:

esse in amicitiam populi Romani dicionemque,

Cic. Div. in Caecil. 20, 66; cf.:

in eorum potestatem portum futurum,

id. Verr. 2, 5, 38, § 98; v. Gell. 1, 7, 16 sq.; Zumpt, Gram. § 316.—

Of time, to pass, elapse (rare but class.):

diem scito nullum esse, quo, etc.,

Cic. Q. Fr. 3, 3, 1.

As a copula, to be any thing or in any manner.

In gen.

With an adj., subst., or pron.:

et praeclara res est et sumus otiosi,

Cic. Lael. 5, 17:

quod in homine multo est evidentius,

id. ib. 8, 27:

sperare videor Scipionis et Laelii amicitiam notam posteritati fore,

id. ib. 4, 15:

non sum ita hebes, ut istud dicam,

id. Tusc. 1, 6, 12:

cum, ignorante rege, uter esset Orestes, Pylades Orestem se esse diceret, Orestes autem ita ut erat, Orestem se esse perseveraret,

id. Lael. 7, 24:

consul autem esse qui potui? etc.,

id. Rep. 1, 6, 10:

nos numerus sumus et fruges consumere nati,

are a mere number, Hor. Ep. 1, 2, 27:

pars non minima triumphi est victimae praecedentes,

Liv. 45, 49:

nobile erit Romae pascua vestra forum,

Prop. 4 (5), 9, 20:

sanguis erant lacrimae,

Luc. 9, 811:

ego tu sum, tu es ego: unanimi sumus,

Plaut. Stich. 5, 4, 49:

tuos sum,

id. Bacch. 1, 1, 60: domus non ea est, quam parietes nostri cingunt, Cic. Rep. 1, 13, 19:

is enim fueram, cui, etc.,

id. ib. 1, 4, 7.—

Less freq. with adv. (esp. in colloq. language): Am. Satin' tu sanus es? Sos. Sic sum ut vides, Plaut. Am. 2, 1, 57:

sic, inquit, est,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

est, inquit, ut dicis,

id. ib. 1, 40, 63:

quod ita cum sit,

id. ib. 1, 45, 69:

quia sunt haud procul ab hujus aetatis memoria,

id. ib. 1, 1, 1 B. and K.:

nec vero habere virtutem satis est,

id. ib. 1, 2, 2: frustra id inceptum Volscis fuit. Liv. 2, 25:

dato qui bene sit: ego, ubi bene sit, tibi locum lepidum dabo,

Plaut. Bacch. 1, 1, 51:

apud matrem recte est,

Cic. Att. 1, 7:

cum in convivio comiter et jucunde fuisses,

id. Deiot. 7, 19:

omnes hanc quaestionem haud remissius sperant futuram,

id. Rosc. Am. 5, 11:

dicta impune erant,

Tac. A. 1, 72.—Esp.: facile alicubi (in aliqua re) esse, with pleasure, glad to be:

quod in maritimis facillime sum,

Cic. Fam. 2, 16, 2:

locum habeo nullum ubi facilius esse possum,

id. Att. 13, 26, 2 (on esse with an adverb, v. Haase ap. Reisig, Vorles. p. 394; cf. also bene under bonus fin.).—

In partic.

With gen. part., to be of, belong to a class, party, etc.:

in republica ita est versatus, ut semper optimarum partium et esset et existimaretur,

Nep. Att. 6, 1:

qui ejusdem civitatis fuit,

id. Them. 9, 1:

qui Romanae partis erant, urbe excesserunt,

Liv. 35, 51, 7: ut aut amicorum aut inimicorum Campani simus;

si defenditis, vestri, si deseritis, Samnitium erimus,

id. 7, 30, 9 sq. —

With gen. or abl. denoting quality.

With gen.:

nimium me timidum, nullius animi, nullius consilii fuisse confiteor,

Cic. Sest. 16, 36:

disputatio non mediocris contentionis est,

id. de Or. 1, 60, 257:

magni judicii, summae etiam facultatis esse debebit,

id. Or. 21, 70:

(virtus) nec tantarum virium est, ut se ipsa tueatur,

id. Tusc. 5, 1, 2; id. Fin. 5, 12, 36:

Sulla gentis patriciae nobilis fuit,

Sall. J. 95, 3:

summi ut sint laboris,

Caes. B. G. 4, 2:

civitas magnae auctoritatis,

id. ib. 5, 54:

refer, Cujus fortunae (sit),

Hor. Ep. 1, 7, 54:

se nullius momenti apud exercitum futurum,

Nep. Alcib. 8, 4:

qui ejusdem aetatis fuit,

id. ib. 11, 1:

invicti ad laborem corporis erat,

Liv. 9, 16:

nec magni certaminis ea dimicatio fuit,

id. 21, 60:

somni brevissimi erat,

Suet. Claud. 33.—So of extent, number, etc.:

classis centum navium,

Nep. Them. 2, 2; 2, 5:

annus trecentarum sexaginta quinque dierum,

Suet. Caes. 40.—

With abl.:

bono animo es,

Ter. Eun. 1, 2, 4:

jam aetate ea sum, ut, etc.,

id. Hec. 5, 1, 11:

bellum varia victoria fuit,

Sall. J. 5, 1:

L. Catilina nobili genere natus fuit magna vi et animi et corporis, set ingenio malo,

id. C. 5, 1:

Sulla animo ingenti,

id. J. 95, 3:

esse magna gratia,

Caes. B. G. 1, 8:

tenuissima valetudine esse,

id. ib. 5, 40:

si fuerit is injustus, timidus, hebeti ingenio atque nullo,

Cic. Tusc. 5, 15, 45:

mira sum alacritate ad litigandum,

id. Att. 2, 7, 2:

bono animo sint et tui et mei familiares,

id. Fam. 6, 18, 1:

ut bono essent animo,

id. Rep. 1, 17, 29:

ut uxores eodem jure sint quo viri,

id. ib. 1, 43, 67:

qui capite et superciliis semper est rasis,

id. Rosc. Com. 7, 20:

abi, quaere, unde domo quis, Cujus fortunae, quo sit patre quove patrono,

Hor. Ep. 1, 7, 54 (cf. I. A. 4. supra). —

With gen. or abl. of price or value.

With gen.:

pluris est oculatus testis quam auriti decem,

Plaut. Truc. 2, 6, 8:

videtur esse quantivis pretii,

Ter. And. 5, 2, 15:

a me argentum, quanti (servus) est, sumito,

id. Ad. 5, 9, 20:

si ullo in loco frumentum tanti fuit, quanti iste aestimavit,

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

ager nunc multo pluris est, quam tunc fuit,

id. Rosc. Com. 12, 33:

ut quisque, quod plurimi sit, possideat, ita, etc.,

id. Par. 6, 2, 48:

magni erunt mihi tuae litterae,

id. Fam. 15, 15, 4:

parvi sunt foris arma, nisi, etc.,

id. Off. 1, 22, 76:

an emat denario quod sit mille denarium,

id. ib. 3, 23, 92:

parvi pretii est quod nihili est,

id. Q. Fr. 1, 2, 4:

mea mihi conscientia pluris est quam omnium sermo,

is worth more to me, weighs more with me, id. Att. 12, 28, 2:

neque pluris pretii cocum quam vilicum habeo,

Sall. J. 85, 39:

erat (agellus) centum milium nummum,

Plin. Ep. 6, 3, 1. —

With abl.: sextante sal et Romae et per totam I i aliam erat, was worth, stood at, Liv. 29, 37.—

With gen. of possession, etc., it belongs, pertains to; or it is the part, property, nature, mark, sign, custom, or duty of, etc.

In gen.:

audiant eos, quorum summa est auctoritas apud, etc.,

who possess, Cic. Rep. 1, 7, 12:

ea ut civitatis Rhodiorum essent,

Liv. 37, 55, 5:

teneamus eum cursum, qui semper fuit optimi cujusque,

Cic. Rep. 1, 2, 3:

quamobrem neque sapientis esse accipere habenas,

id. ib. 1, 5, 9; id. de Or. 2, 20, 86:

sapientis est consilium explicare suum, etc.,

id. ib. 2, 81, 333:

temeritas est florentis aetatis, prudentia senescentis,

id. Sen. 6, 20:

est adulescentis majores natu vereri,

id. Off. 1, 34, 122:

Aemilius, cujus tum fasces erant,

Liv. 8, 12, 13:

tota tribuniciae potestatis erat,

id. 3, 48:

alterius morientis prope totus exercitus fuit,

id. 22, 50:

jam me Pompeii totum esse scis,

Cic. Fam. 2, 13, 2:

hominum, non causarum, toti erant,

Liv. 3, 36:

plebs novarum, ut solet, rerum atque Hannibalis tota esse,

were devoted to, favored, id. 23, 14:

Dolopes numquam Aetolorum fuerant: Philippi erant,

id. 38, 3:

Ptolemaeus propter aetatem alieni arbitrii erat,

id. 42, 29:

est miserorum ut malevolentes sint,

Plaut. Capt. 3, 4, 51:

quod alterum divinitatis mihi cujusdam videtur,

Cic. de Or. 2, 20, 86:

negavit moris esse Graecorum, ut, etc.,

id. Verr. 2, 1, 26, § 66:

non est gravitatis ac sapientiae tuae, ferre immoderatius casum incommodorum tuorum,

id. Fam. 5, 16, 5:

est hoc Gallicae consuetudinis, uti, etc.,

Caes. B. G. 4, 5.—Rarely with pronom. posses.:

est tuum, Cato, videre quid agatur,

Cic. Mur. 38, 83:

fuit meum quidem jam pridem rem publicam lugere,

id. Att. 12, 28, 2.—

Esp., with gerundive, to denote tendency, effect, etc.:

quae res evertendae rei publicae solerent esse,

Cic. Verr. 2, 2, 53, § 132:

regium inperium, quod initio conservandae libertatis fuerat,

Sall. C. 6, 7:

qui utilia ferrent, quaeque aequandae libertatis essent,

Liv. 3, 31, 7:

ea prodendi imperii Romani, tradendae Hannibali victoriae esse,

id. 27, 9, 12:

nihil tam aequandae libertatis esse quam potentissimum quemque posse dicere causam,

id. 38, 51, 8:

frustrationem eam legis tollendae esse,

id. 3, 24, 1 Weissenb. ad loc.; 3, 39, 8; 5, 3, 5; 40, 29, 11.—

With dat. of the end, object, purpose, etc.:

vitam hanc rusticam tu probro et crimini putas esse oportere,

Cic. Rosc. Am. 17, 48:

etiam quae esui potuique non sunt, contineri legato,

Dig. 33, 9, 3; Gell. 4, 1, 20:

ut divites conferrent, qui essent oneri ferendo,

Liv. 2, 9:

magis vis morbi curae esset, maxime quod, etc.,

id. 4, 21, 5:

cum solvendo aere (i. e. aeri) alieno res publica non esset,

id. 31, 13:

iniciuntur ea, quae umori extrahendo sunt,

Cels. 4, 10 fin. — Esp. in phrase solvendo esse, to be solvent, able to pay:

tu nec solvendo eras,

Cic. Phil. 2, 2, 4:

cum solvendo civitates non essent,

id. Fam. 3, 8, 2 (v. solvo).—

With predicative dat. sing., denoting that which the subject is, becomes, appears to be, etc.

Without second dat. of pers.:

auxilio is fuit,

Plaut. Am. prol. 94:

magis curae'st,

id. Bacch. 4, 10, 3; id. Curc. 4, 2, 15; id. As. 1, 3, 23; id. Capt. 5, 2, 13 sq.:

cui bono fuerit,

Cic. Phil. 2, 14, 35:

eo natus sum ut Jugurthae scelerum ostentui essem,

Sall. J. 24, 10: cupis me esse nequam;

tamen ero frugi bonae,

Plaut. Ps. 1, 5, 51:

magnoque esse argumento, homines scire pleraque antequam nati sint, quod, etc.,

Cic. Sen. 21, 78:

multi Indicioque sui facti persaepe fuere, Lucr 4, 1019: ejus rei ipsa verba formulae testimonio sunt,

Cic. Rosc. Com. 4, 11:

haec res ad levandam annonam impedimento fuit,

Liv. 4, 13:

cujus rei Demosthenes atque Aeschines possunt esse documento,

Quint. 7, 1, 2.—

With second dat. of pers.:

obsecro vos ego mi auxilio sitis,

Plaut. Aul. 4, 9, 5; id. Ep. 5, 2, 11; id. Most. 1, 2, 68:

ne quid Captioni mihi sit,

id. ib. 3, 3, 19:

mihi cordi est,

id. Cist. 1, 1, 110:

ubi eris damno molestiae et dedecori saepe fueris,

id. As. 3, 2, 25:

metuo illaec mihi res ne malo magno fuat,

id. Mil. 2, 6, 12:

nec Salus nobis saluti jam esse potest,

id. Most. 2, 1, 4:

bono usui estis nulli,

id. Curc. 4, 2, 15:

quae sint nobis morbo mortique,

Lucr. 6, 1095:

quo magis quae agis curae sunt mihi,

Ter. Ad. 4, 5, 46:

omitto innumerabiles viros, quorum singuli saluti huic civitati fuerunt,

Cic. Rep. 1, 1, 1: ut mihi magnae curae tuam vitam ac dignitatem esse scires, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A fin.:

accusant ei, quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

Cic. Rosc. Am. 5, 13: haec tam parva [p. 1800] civitas praedae tibi et quaestui fuit, id. Verr. 2, 3, 37, § 85:

ea dictitare, quae detrimento, maculae, invidiae, infamiae nobis omnibus esse possint,

id. ib. 2, 3, 62, §

144: minus ea bella curae patribus erant, quam, etc.,

Liv. 35, 23, 1:

sciant patribus aeque curae fuisse, ne, etc.,

id. 4, 7, 6:

si hoc perinde curae est tibi quam illud mihi,

Plin. Ep. 6, 8, 9:

quantaeque curae tibi fuit, ne quis, etc.,

id. Pan. 25, 3:

quantae sit mihi curae,

id. Ep. 6, 8, 2:

si judicibus ipsis aut gloriae damnatio rei aut deformitati futura absolutio,

Quint. 6, 1, 12.—Rarely with dat. gerund:

nec tamen impedimento id rebus gerundis fuit,

Liv. 26, 24 (for a full account of this dative, v. Roby, Gram. 2, praef. pp. xxv.-lvi., and § 1158 sq.).—

Esse ad aliquid, to be of use for, to serve for:

vinum murteum est ad alvum crudam,

Cato, R. R. 125:

completae naves taeda et pice reliquisque rebus quae sunt ad incendia,

Caes. B. C. 3, 101:

valvae, quae olim ad ornandum templum erant maxime,

Cic. Verr. 2, 4, 56, § 124.—

Id est or hoc est, with predic.-clause by way of explanatory addition, that is, that is to say; sometimes also with a climax in the sense, which is as much as to say, or which is the same thing:

sed domum redeamus, id est ad nostros revertamur,

Cic. Brut. 46, 172:

quodsi in scena, id est in contione verum valet, etc.,

id. Lael. 26, 97:

meos amicos, in quibus est studium, in Graeciam mitto, id est ad Graecos ire jubeo,

id. Ac. 1, 2, 8:

si Epicurum, id est si Democritum probarem,

id. ib. 1, 2, 6:

ut (sapiens) aegritudine opprimatur, id est miseria,

id. Tusc. 3, 13, 27: a parte negotiali, hoc est pragmatikêi, Quint. 3, 7, 1:

cum in bona tua invasero, hoc est, cum te docuero,

id. 8, 3, 89.—

Poet., with Greek inf. pleonastically:

esse dederat monumentum,

Verg. A. 5, 572 (cf.: dôke xeinêion einai, Hom. Il. 10, 269).

sum = eum, Enn. ap. Fest., v. is.

sum- in composition, for sub before m; v. sub fin.

1) General subject: aged, at the age of, of a certain age

2) Latin: aetatis suae, (таком-то) ae. (сокр. от aetatis = of age)

* * *

concĭlĭo, āvi, ātum, 1, v. a. [concilium].

To bring together several objects into one whole, to unite, connect (class. in prose and poetry, not in Hor.).

Prop. (thus several times in Lucr. of the union of atoms):

primordia Non ex illarum conventu conciliata,

not formed by the union of separate parts, Lucr. 1, 612; 2, 901:

dispersa,

id. 6, 890:

omnia in alto,

id. 5, 466; cf. also id. 1, 1042; 2, 552.—Of physical union of other kinds:

traduces bini inter se obvii miscentur alliganturque unā conciliati,

Plin. 17, 23, 35, § 211;

of medic. mixtures: gramen hyoscyami cerae,

to mix, Ser. Samm. 40, 754.—

Of the fulling of cloth:

vestimentum,

Varr. L. L. 6, § 43 Müll.—

Trop.

To unite in thought or feeling, to make friendly, to procure the favor of, to make inclined to, to gain, win over; constr. aliquos inter se, aliquem alicui or absol. (in this sense very freq.).

Aliquos inter se:

quin res publica nos inter nos conciliatura conjuncturaque sit,

Cic. Fam. 5, 7, 2; so,

conciliare et conjungere homines inter se,

id. Off. 1, 16, 50:

feras inter sese,

id. Rosc. Am. 22, 63.—

Aliquem ( aliquid) alicui:

conciliare sibi, avertere ab adversario judicem,

Quint. 6, 1, 11:

quas (legiones) sibi conciliare pecuniā cogitabat,

Cic. Fam. 12, 23, 2:

Pammenem sibi similitudine fortunae,

Tac. A. 16, 14:

homines sibi,

Nep. Ages. 2 fin.; id. Them. 10, 1:

simulatque natum sit animal, ipsum sibi conciliari et commendari ad se conservandum,

Cic. Fin. 3, 5, 16:

eam civitatem Arvernis,

Caes. B. G. 7, 7; cf.:

reliquas civitates amicitia Caesari,

id. B. C. 3, 55 fin.:

per quam (causam) cum universo ordini tum primoribus se patrum concilient,

Liv. 4, 48, 9:

arma sibi,

Verg. A. 10, 151:

deos homini,

Ov. F. 1, 337:

audientem exordio,

Quint. 8, prooem. 11:

judicem probationibus nostris,

id. 4, 3, 9:

Maurorum animos Vitellio,

Tac. H. 2, 58; cf.:

quas res quosque homines quibus rebus aut quibus hominibus vel conciliasset vel alienasset ipsa natura,

Quint. 5, 10, 17: omne animal primum constitutioni suae conciliari, i. e. governs itself in accordance with, etc., Sen. Ep. 124, 14; cf. id. ib. §

15 sqq.: primum sibi ipsum conciliatur animal,

id. ib. §

17: frui iis rebus, quas primas homini natura conciliet,

Cic. Ac. 2, 42, 131; cf. conciliatio, I. B. 2.—Without dat.:

conciliabat ceteros reges,

Nep. Hann. 10, 2; so,

accusatorem,

Quint. 6, 1, 12:

conciliare, docere, movere judicem,

id. 11, 1, 61; cf. id. 2, 5, 7; 3, 9, 7:

plures,

Tac. A. 15, 51:

animos hominum,

Cic. Off. 2, 5, 17; cf. id. de Or. 3, 53, 204:

animum judicis,

Quint. 4, 1, 25; cf.:

animos judicum (opp. alienare),

id. 11, 1, 8:

animos plebis,

Liv. 1, 35, 2:

animos militum pollicitationibus,

Suet. Oth. 6; cf. Tac. H. 1, 18, —

( Aliquem) ad aliquid: Labienum praefecit togatae, quo majore commendatione conciliaretur ad consulatūs petitionem, Auct. B. G. 8, 52.—

Absol.:

nihil est ad conciliandum gratius verecundiā,

Quint. 11, 3, 161:

conciliare, narrare,

id. 3, 4, 15.—

= commendo, to represent something to one as agreeable, pleasant, etc., i. e. to recommend:

et dictis artes conciliasse suas,

Ov. Tr. 3, 11, 42.—

With acc. and dat. (aliquid alicui) or absol., to procure, provide, prepare, produce something for one.

With physical objects.

Of the procuring of a maiden, an object of love, in an honorable and (more freq.) in a dishonorable sense, to unite, procure, couple (cf. Lucr. 5, 961):

tute ad eum adeas, tute concilies, tute poscas,

Plaut. Trin. 2, 2, 111:

num me nupsisti conciliante seni?

Ov. Am. 1, 13, 42:

conciliata viro,

Cat. 68, 130:

existimabatur Servilia etiam filiam suam Tertiam Caesari conciliare,

to give as a mistress, Suet. Caes. 50:

cum ei dignatio Juliā genitam Atiam conciliasset uxorem,

Vell. 2, 59, 2.—Once with ad:

a tuā me uxore dicam delatum, ut sese ad eum conciliarem,

Plaut. Mil. 3, 1, 206.—

To procure, obtain by purchase or otherwise, to purchase, acquire, win, gain:

illum mihi,

Plaut. Poen. 3, 5, 25; cf.:

male habiti et male conciliati,

i. e. at a bad bargain, id. Ps. 1, 2, 1:

prodi, male conciliate,

Ter. Eun. 4, 4, 2: Mi. Estne empta mihi haec? Pe. His legibus habeas licet, Conciliavisti pulcre, Plaut. Ep. 3, 4, 39 sq.:

ut tibi recte conciliandi primo facerem copiam,

a chance for a good bargain, id. Pers. 4, 3, 69:

si ullo pacto ille (filius) huc conciliari potest,

can be brought here, Plaut. Capt. 1, 2, 22 (cf. id. ib. prol. 33):

HS. viciens ex hoc uno genere,

to extort, Cic. Verr. 2, 2, 58, § 142; cf.

pecunias,

id. ib. 2, 2, 55, § 137; 2, 3, 30, § 71; 2, 3, 84, § 194;

and, in a more gen. sense: summum bonum esse frui rebus iis, quas primas natura conciliavisset,

id. Ac. 2, 42, 131.—

With abstr. objects, to cause, bring about, procure, acquire, make, produce, etc.:

affinitatem et gratiam,

Plaut. Trin. 2, 4, 42; cf.

gratiam,

Suet. Calig. 3:

pacem inter cives,

Cic. Fam. 10, 27, 1; cf. Ter. Heaut. 5, 5, 2:

amorem sibi,

Cic. Arch. 8, 17; cf. id. de Or. 2, 51, 206:

favorem ad vulgum,

Liv. 29, 22, 8; cf.:

favorem populi,

Suet. Caes. 11:

amicitiam cum aliquo,

Cic. Deiot. 14, 39:

gloriam,

id. Mur. 20, 41:

laudem,

Quint. 2, 7, 4:

dignitatem auctoribus suis,

Tac. Or. 9:

famam clementiae,

Liv. 21, 60, 4:

majestatem nomini Romano,

id. 29, 11, 4:

odium,

Quint. 5, 13, 38; 6, 2, 16:

risus,

to cause, id. 6, 3, 35:

otium,

Nep. Timol. 3, 2:

otii nomine servitutem,

id. Epam. 5, 3:

nuptias,

to bring about, id. Att. 5, 3; Just. 7, 6, 10; cf.:

jugales toros,

Stat. S. 3, 5, 70.—Hence, concĭlĭātus, a, um, P. a. (in acc. with I. B.), friendly; in partic. in a pass. sense.

Beloved:

(Hasdrubal) flore aetatis primo Hamilcari conciliatus,

Liv. 21, 2, 3:

juvenis aetatis flore conciliatus sibi,

Curt. 7, 9, 19; cf. Suet. Vit. Ter. 1; id. Vit. 7.—In sup.:

est nobis conciliatissimus,

Symm. Ep. 9, 37.—

In an act. sense, favorably inclined, devoted, favorable to something; comp.:

ut judex ad rem accipiendam fiat conciliatior,

Quint. 4, 2, 24:

(homo) voluptati a naturā conciliatus, a dolore autem abjunctus alienatusque est,

Gell. 12, 5, 18.— Adv. not in use.

flexus, a, um, Part. and P. a., from flecto.

flexus, ūs, m. [flecto], a bending, turning, winding (class.; in sing. and plur.).

Lit.:

aures duros et quasi corneolos habent introitus, multisque cum flexibus,

Cic. N. D. 2, 57, 144; cf. Quint. 6, 13, 9:

ut qui cursu parum valent, flexu eludunt,

id. 9, 2, 78:

cum venissem ad pontem, in quo flexus est ad iter Arpinas,

Cic. Att. 16, 13, a, 1; cf.:

in aliquo flexu viae,

Liv. 22, 12, 7:

implicatae flexibus vallium viae,

id. 32, 4, 4:

Rhenus modico flexu in occidentem versus,

Tac. G. 1:

flexu Armeniam petivit,

id. A. 12, 12:

alio flexu reduci ad viam,

Quint. 2, 17, 29:

(quo pacto sol) Brumales adeat flexus,

Lucr. 5, 616:

brumales,

id. 5, 640:

metae,

the turn round the goal, Pers. 3, 63:

labyrinthei,

the mazes, Cat. 64, 114:

capilli dociles et centum flexibus apti,

Ov. Am. 1, 14, 13: in litore flexus Mecybernaeus, the bay or gulf, Mela, 2, 3 init.; cf. id. 3, 1.—

Trop.

In gen., a turning, transition into another state, political change:

id enim est caput civilis prudentiae, videre itinera flexusque rerum publicarum,

Cic. Rep. 2, 25, 46:

in hoc flexu quasi aetatis fama adolescentis paululum haesit ad metas (the figure taken from the turning of the racers on reaching the goal),

id. Cael. 31, 75; cf.:

si infinitus forensium rerum labor decursu honorum et jam aetatis flexu constitisset, i. e. senectus,

id. de Or. 1, 1, 1:

flexu auctumni (= post medium tempus auctumni, trop. from turning the meta in the Circus),

Tac. H. 5, 23; v. Orell. ad h. 1.—

In partic. (post-Aug.).

An artful turning, winding, shifting:

inde recta fere est actio, hinc mille flexus et artes desiderantur,

Quint. 5, 13, 2:

qui haec recta tantum, et in nullos flexus recedentia tractaverit,

id. 10, 5, 12. —

Of the voice, inflection, modulation, variation:

citharoedi simul et sono vocis et plurimis flexibus serviunt,

Quint. 1, 12, 3:

quid quoque flexu dicendum,

id. 1, 8, 1:

qui flexus deceat miserationem,

id. 1, 11, 12; 1, 8, 3.—

In gram., inflection, variation, derivation (in Varro flexura, v. h. v.): quid vero? quae tota positionis ejusdem in diversos flexus eunt? cum Alba faciat Albanos et Albenses;

volo, volui et volavi,

Quint. 1, 6, 15.

jacto, āvi, ātum (jactarier, Lucr. 6, 556; Enn. Tr. 130), 1, v. freq. a. [jacio], to throw, cast, hurl.

Lit.:

semen,

to scatter, Varr. R. R. 1, 42:

semina per undas,

Ov. M. 4, 748:

jactato flore tegente vias,

id. Tr. 4, 2, 50:

irrita sacrilega jactas incendia dextra,

id. M. 14, 539:

hastas,

Cic. de Or. 2, 78, 316:

vestem argentumque de muro,

Caes. B. G. 7, 47:

lapides vacuum in orbem,

Verg. G. 1, 62:

cinerem per agros,

id. ib. 1, 81:

se muris in praeceps,

Curt. 5, 6, 7;

of casting a net: rete,

Dig. 19, 1, 12;

also of dicethrowing: talos arripio, jacto basilicum,

Plaut. Curc. 2, 3, 79; cf.:

numerosque manu jactabat eburnos,

Ov. A. A. 2, 203; id. ib. 3, 355; Suet. Aug. 71.—

Transf.

To throw or toss about; to shake, flourish:

crura,

Lucr. 4, 991:

brachia in numerum,

id. 4, 769:

manus,

Quint. 11, 3, 179; 10, 3, 21:

umeros,

id. 11, 3, 130:

tinnula manu,

Ov. Tr. 1, 1, 38:

tintinnabulum,

Phaedr. 2, 7, 5:

onerosa pallia,

Juv. 6, 236:

cerviculam,

Cic. Verr. 2, 3, 19, § 49:

nisi se suo more jactavisset,

i. e. to make gestures, id. Brut. 60, 217:

cum multum se Curio ex more jactasset,

Quint. 11, 3, 129:

exsultare immoderateque jactari,

Cic. Div. 1, 29, 60:

corpus in suo sanguine,

to wallow, Ov. M. 10, 721:

videntes,

Verg. G. 2, 355:

a facie manus,

to throw kisses, Juv. 3, 106; cf.: jactare basia, id. 4, 118:

oculos,

Lucr. 4, 1133:

lumina,

Ov. H. 3, 11:

jugum,

i. e. to be restless, rebellious, Juv. 13, 22.—

To drive hither and thither, to drive about:

cum adversā tempestate in alto jactarentur,

Cic. Inv. 2, 31, 95; Ov. H. 17, 235; Hor. Ep. 1, 11, 15; Ov. Tr. 3, 2, 15:

ut Aeneas pelago... omnia circum Litora jactetur,

Verg. A. 1, 668; 10, 48; 1, 182:

jactati aequore toto Troes,

id. ib. 1, 29; Ov. M. 11, 441 al.:

si quando, ut fit, jactor in turba, etc.,

Cic. Planc. 7, 17:

jactatur domi suae homo honestissimus,

id. Verr. 2, 1, 26, § 67:

aestu febrique jactari,

id. Cat. 1, 13.—So of the sea:

ut jactetur aqua,

Lucr. 6, 553:

cito mutata est jactati forma profundi,

Ov. H. 19, 77:

aequora,

id. Tr. 4, 4, 57.—

To throw away:

merces,

Plaut. Rud. 2, 3, 43:

arma,

Liv. 9, 12; Curt. 3, 3, 9.—Esp., to throw overboard, throw into the sea, Dig. 47, 2, 43, § 10; 14, 2, 4, § 2:

jactatur rerum utilium pars maxima,

Juv. 12, 52.—

To throw out, emit, spread:

luna suam jactat de corpore lucem,

Lucr. 5, 576:

voces per umbram,

Verg. A. 2, 768.—

Trop.

To torment, disquiet, disturb:

jactor, crucior, agitor, stimulor,

Plaut. Cist. 2, 1, 4:

nolo te jactari diutius,

id. Trin. 3, 2, 59:

ipsa velut navis jactor,

Ov. H. 21, 41:

jactari morbis,

Lucr. 3, 507:

clamore et convicio,

Cic. Fam. 1, 5:

aliquem,

id. Div. in Caecil. 14, 45.—

Jactare se or jactari, not to be firm, to waver, Cic. Tusc. 4, 10.—Of money, to fluctuate in value:

jactabatur temporibus illis nummus sic, ut nemo posset scire, quid haberet,

Cic. Off. 3, 20, 80. —

To consider, examine, discuss:

pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

Caes. B. G. 1, 18:

multa totā die in concilio variis jactata sermonibus erant,

i. e. discussed, not decided, Liv. 1, 50, 3:

pectore curas,

Verg. A. 1, 227:

jactari magis quam peragi accusatio ejus poterat,

discussed without a conclusion, to no purpose, Liv. 10, 46, 16.—

To discuss, mention, intimate, pronounce, throw out, utter, speak, say, name, propose a thing:

rem jactare sermonibus,

Liv. 8, 29:

ultro citroque,

id. 7, 9:

jactamus jam pridem omnis te Roma beatum,

Hor. Ep. 1, 16, 18:

talia jactanti, etc.,

Verg. A. 1, 102:

jactatum in condicionibus nequiquam de Tarquiniis in regnum restituendis,

Liv. 2, 13, 3:

hanc autem jactari magis causam quam veram esse,

to be rather the pretext than the true reason, id. 5, 53, 2.—

To throw or fling out threats, etc.:

jactare et opponere terrorem,

Cic. Sest. 23, 52:

minas,

id. Quint. 14, 47:

probra in quempiam,

Liv. 29, 9; cf.:

convicia,

Prop. 3, 8, 11.—

To boast of, vaunt a thing:

ostentare honorem aetatis, jactare urbanam gratiam et dignitatem,

Caes. B. C. 3, 83:

ingenium,

Quint. 3, 1, 3:

genus et nomen,

Hor. C. 1, 14, 13:

regna et virtutem,

Ov. H. 16, 81:

quo te jactas creatum,

id. M. 9, 23; Curt. 8, 1, 23.—

With se, to talk boastfully of one's self, to boast, make an ostentatious display.

Absol.:

intolerantius se jactare,

Cic. de Or. 2, 52, § 209:

non jactandi mei causā,

Quint. Decl. 268.—

With dat.:

se alicui,

to boast of one's self to a person, Ov. H. 12, 175:

se Iliae querenti ultorem,

Hor. C. 1, 2, 18; Liv. 35, 49, 3:

ipse cum se jactaret amicae,

Juv. 1, 62.—

With in or simple abl.:

cum in eo se in contione jactavisset,

Cic. Att. 2, 1, 5:

ne quis sit lucus, quo se plus jactet Apollo,

Verg. E. 6, 73.—

With de:

jactat se jamdudum de Calidio,

Cic. Verr. 2, 4, 21, § 46.—

With gen.:

se justitiae,

Hier. Ep. 23, 34. —

With two acc.:

se jactare formosum,

Phaedr. 3, 8, 6.—

To carry one's self confidently or conceitedly:

qui antea solitus esset jactare se magnificentissime in illo loco,

Cic. Att. 2, 21, 3.—

To be officious or active in, to give one's self up to, devote one's self to a thing:

jactare se in causis centumviralibus,

Cic. de Or. 1, 38, 173:

nostrum hoc tempus aetatis forensi labore jactari,

id. Q. Fr. 3, 5:

in qua (re publica) tu non valde te jactas,

id. Fam. 2, 15, 3:

se actionibus tribuniciis,

Liv. 3, 1.—

Se in pecuniis, to be prodigal of one's money, Cic. Cat. 2, 9.—Hence, jactans, antis, P. a., boasting, bragging, boastful, vainglorious.

Lit.: insolens, arrogans, jactans, Cic. Fragm. ap. Non. 322, 13:

epistolae jactantes et gloriosae,

Plin. Ep. 3, 9:

neque vereor ne jactantior videar, etc.,

id. ib. 9, 23; so Verg. A. 6, 815: jactantior hic paulo est, Hor. S. 1, 3, 50.—With gen.:

tumidus ae sui jactans,

Quint. 11, 1, 50:

plebis jactantissimus amator,

Spart. Hadr. 17.—

Transf., proud, noble, splendid:

septemgemino jactantior aethera pulset Roma jugo,

Stat. S. 4, 1, 6; Claud. IV. Cons. Hon. 1.— Adv.: jactanter, boastfully, ostentatiously:

minae jactanter sonantes,

Amm. 27, 2, 3; Prud. Ham. 170.— Comp.:

jactantius maerere,

Tac. A. 2, 77:

litteras componere,

id. H. 3, 53; Prud. Ham. 170.

mātūrĭtas, ātis, f. [id.].

Ripeness, maturity (class.).

Lit.:

frugum,

Cic. Tusc. 1, 28, 68:

neque multum a maturitate aberant (frumenta),

Caes. B. C. 1, 48, 5;

frumentorum,

id. ib. 3, 49 fin.:

celerius occidere festinatam maturitatem,

an accelerated, precocious maturity, Quint. 6 praef. § 10.—

Transf., the full or proper time for any thing, perfection, ripeness, maturity:

maturitates gignendi,

Cic. N. D. 2, 46, 119:

ad maturitatem perducere,

Plin. 19, 3, 15, § 44:

pervenire,

id. 13, 4, 7, § 33:

maturitatem adipisci,

id. 19, 5, 23, § 67:

partūs,

id. 32, 1, 1, § 6: aestiva, fullness of heat, Cic. ap. Non. 343, 21 (Rep. 4, 1, 1 B. and K.):

muriae,

i. e. its proper strength, Col. 12, 6, 2:

aetatis ad prudentiam,

Cic. Fam. 4, 4, 4:

ejus rei maturitas,

id. Q. Fr. 3, 8, 1:

habere maturitatem suam,

id. Brut. 92, 318:

maturitatem Galli criminando,

mental maturity, ripe understanding, Tac. H. 1, 87; so,

veteris imperatoris,

Vell. 2, 125:

indeflexa aetatis,

Plin. Pan. 4, 7.—In plur.:

temporum maturitates, mutationes, vicissitudinesque,

the maturing of the seasons, Cic. N. D. 1, 36, 100; 2, 62, 155; but: si maturitas temporum, expectata foret, the full time, when the supplies would be exhausted, Liv. 22, 40, 9.—

Concr., ripe fruit, Pall. Febr. 9, 12.—

Gentleness, mildness (late Lat.), Amm. 14, 1, 10.—

Promptness, expedition (post-Aug.):

poenae,

Suet. Tib. 61:

maturitatem beneficio Caesaris praestare,

to hasten, Front. Aquaed. 105.

pĕractĭo, ōnis, f. [perago], a finishing, completion.

Lit.: peccati, Hilar. in Psa. 118, 4, 8.—

Aetatis, transf. from the stage, qs. the last act of the drama, Cic. Sen. 23, 85 (cf. id. ib. 18, 64: fabulam aetatis peregisse, and 19, 70: peragenda fabula est).

rōbur ( rōbor, v. Lucr. p. 140 Lachm.; also an older form rōbus, Cato, R. R. 17, 1; Col. 2, 6, 1; cf. Paul. ex Fest. p. 264 Müll.), ŏris, n. [cf. Sanscr. radh-as, abundance; Gr. rhônnumi for rhôthnumi, to strengthen, rhômê], a very hard kind of oak (cf.:

quercus, ilex),

Plin. 16, 6, 8, § 19; 16, 7, 10, § 28; 16, 38, 73, § 186; 16, 40, 76, § 204; 16, 40, 77, § 218.— Hence,

Lit.

In gen., a very hard kind of tree or wood:

morsus roboris,

i. e. of the wild olive, Verg. A. 12, 783 (a little before: foliis oleaster amaris Hic steterat);

so of the same,

id. G. 2, 305; cf.:

solido de robore myrtus,

id. ib. 2, 64:

annoso validam robore quercum,

i. e. of an old and sturdy trunk, id. A. 4, 441; so,

annoso robore quercus,

Ov. M. 8, 743:

antiquo robore quercus,

with ancient trunk, Verg. G. 3, 332:

Massyla, i. e. citri,

Stat. S. 3, 3, 94; also,

Maurorum,

id. ib. 4, 2, 39.—

Absol., usu., an oak-tree, an oak in gen.:

fixa est pariter cum robore cervix,

i. e. was pinned fast to the oak, Ov. M. 3, 92:

agitata robora pulsant (delphines),

id. ib. 1, 303.—

Oak-wood, oak:

naves totae factae ex robore,

Caes. B. G. 3, 13; cf.:

(sapiens) non est e saxo sculptus aut e robore dolatus,

Cic. Ac. 2, 31, 101; and with this cf. id. Div. 2, 41, 85. — Poet.:

illi robur et aes triplex Circa pectus erat,

Hor. C. 1, 3, 9; cf.:

o saxis nimirum et robore nati!

Stat. Th. 4, 340. —

Transf.

Of things made of oak or of any other hard wood.

In gen.:

Lacedaemonii cottidianis epulis in robore accumbunt,

i. e. on oaken, hard benches, Cic. Mur. 35, 74.— So of the wooden horse before Troy:

sacrum,

Verg. A. 2, 230; of a lance:

ferro praefixum,

id. ib. 10, 479; Sil. 2, 244; 267; of a club, Ov. M. 12, 349; Mart. 9, 44, 4 et saep.:

aratri,

i. e. the oaken plough, Verg. G. 1, 162; Val. Fl. 7, 555.—

In partic., the lower and stronger part of the prison at Rome, built by Servius Tullius, was called Robur (also Tullianum):

Robus in carcere dicitur is locus, quo praecipitatur maleficorum genus, quod ante arcis robusteis includebatur, Paul. ex Fest. s. v. robum, p. 264 Müll.: in robore et tenebris exspiret,

Liv. 38, 59 fin.:

robur et saxum minitari,

Tac. A. 4, 29; Val. Max. 6, 3, 1:

verbera, carnifices, robur,

Lucr. 3, 1017; Hor. C. 2, 13, 19 (v. carcer and Tullianum).—

Hardness, strength, firmness, vigor, power (cf. vires; v. Fabri ad Liv. 21, 1, 2).

Lit.:

duri robora ferri,

Lucr. 2, 449; so,

ferri,

Verg. A. 7, 609:

saxi,

Lucr. 1, 882:

navium,

Liv. 37, 30: omnia pariter crescunt et robora sumunt, gain strength, [p. 1598] Lucr. 5, 820; 895; cf.:

qui si jam satis aetatis atque roboris haberet, ipse pro Sex. Roscio diceret,

Cic. Rosc. Am. 51, 149:

paululum jam roboris accessit aetati,

id. Cael. 30, 73:

solidaeque suo stant robore vires,

Verg. A. 2, 639; Vulg. Judic. 8, 21:

si quod est robur,

Flor. 2, 1, 1.—

Trop., power, strength, force, vigor (very freq.):

alter virtutis robore firmior quam aetatis,

Cic. Phil. 10, 8, 16:

in animi excelsi atque invicti magnitudine ac robore,

id. Off. 1, 5, 14; so,

animi (with magnitudo),

id. de Or. 2, 84, 343; id. Tusc. 1, 40, 95:

robur incredibile animi,

id. Mil. 37, 101:

quantum in cujusque animo roboris est ac nervorum,

id. Fam. 6, 1, 3:

multo plus firmamenti ac roboris,

id. Imp. Pomp. 4, 10; so (with firmamentum) id. Mur. 28, 58; (with firmitas) id. Fin. 5, 5, 12:

hi tot equites Romani quid roboris hujus petitioni attulerunt?

id. Planc. 8, 21:

pectus robore fultum,

Ov. Tr. 5, 12, 11:

te mea robora fallunt,

id. H. 16, 367:

velocitate pari, robore animi virumque praestanti,

Liv. 24, 26, 11:

verba quanti roboris plena,

Sen. Ep 10, 3:

qui robur aliquod in stilo fecerint,

Quint. 10, 3, 10; cf.:

robur oratorium adicere sententiis,

id. 10, 5, 4; 8, prooem. §

3: illi robur et aes triplex Circa pectus erat,

Hor. C. 1, 3, 9; cf.:

O saxis nimirum et robore nati,

Stat. Th. 4, 340. —

Authority: nostrarum constitutionum, Just. Inst. prooem. 6.—

Concr., the strongest, most effective, or best part, the pith, kernel, strength of any thing; of soldiers, the flower of the troops, choice troops, etc. (freq. and class.):

versaris in optimorum civium vel flore vel robore,

Cic. Or. 10, 34: et robur et suboles militum interiit, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33; cf.:

quod fuit roboris, duobus proeliis interiit,

Caes. B. C. 3, 87:

quod roboris ea provincia habuerat,

Liv. 30, 2; Ov. M. 14, 454 al.:

senatūs robur,

Liv. 5, 39. — Plur.:

tunc C. Flavius Pusio, Cn. Titinnius, C. Maecenas, illa robora populi Romani,

Cic. Clu. 56, 163:

haec sunt nostra robora,

id. Att. 6, 5, 3; Liv. 7, 7; 12; 21, 54; 22, 6; 23, 16; 25, 6 init.:

robora pubis,

Verg. A. 8, 518; Ov. M. 7, 510:

ingentia robora virorum,

Plin. Pan. 34, 3:

conferta robora virorum,

Curt. 3, 5, 13: betae, i. e. stalks, Col. poët. 10, 326. — Of a place, a stronghold:

quod coloniam virium et opum validam robur ac sedem bello legisset,

Tac. H. 2, 19.— Absol.: robus, the name of an excellent kind of wheat:

quoniam et pondere et nitore praestat,

Col. 2, 6, 1.

rōbur ( rōbor, v. Lucr. p. 140 Lachm.; also an older form rōbus, Cato, R. R. 17, 1; Col. 2, 6, 1; cf. Paul. ex Fest. p. 264 Müll.), ŏris, n. [cf. Sanscr. radh-as, abundance; Gr. rhônnumi for rhôthnumi, to strengthen, rhômê], a very hard kind of oak (cf.:

quercus, ilex),

Plin. 16, 6, 8, § 19; 16, 7, 10, § 28; 16, 38, 73, § 186; 16, 40, 76, § 204; 16, 40, 77, § 218.— Hence,

Lit.

In gen., a very hard kind of tree or wood:

morsus roboris,

i. e. of the wild olive, Verg. A. 12, 783 (a little before: foliis oleaster amaris Hic steterat);

so of the same,

id. G. 2, 305; cf.:

solido de robore myrtus,

id. ib. 2, 64:

annoso validam robore quercum,

i. e. of an old and sturdy trunk, id. A. 4, 441; so,

annoso robore quercus,

Ov. M. 8, 743:

antiquo robore quercus,

with ancient trunk, Verg. G. 3, 332:

Massyla, i. e. citri,

Stat. S. 3, 3, 94; also,

Maurorum,

id. ib. 4, 2, 39.—

Absol., usu., an oak-tree, an oak in gen.:

fixa est pariter cum robore cervix,

i. e. was pinned fast to the oak, Ov. M. 3, 92:

agitata robora pulsant (delphines),

id. ib. 1, 303.—

Oak-wood, oak:

naves totae factae ex robore,

Caes. B. G. 3, 13; cf.:

(sapiens) non est e saxo sculptus aut e robore dolatus,

Cic. Ac. 2, 31, 101; and with this cf. id. Div. 2, 41, 85. — Poet.:

illi robur et aes triplex Circa pectus erat,

Hor. C. 1, 3, 9; cf.:

o saxis nimirum et robore nati!

Stat. Th. 4, 340. —

Transf.

Of things made of oak or of any other hard wood.

In gen.:

Lacedaemonii cottidianis epulis in robore accumbunt,

i. e. on oaken, hard benches, Cic. Mur. 35, 74.— So of the wooden horse before Troy:

sacrum,

Verg. A. 2, 230; of a lance:

ferro praefixum,

id. ib. 10, 479; Sil. 2, 244; 267; of a club, Ov. M. 12, 349; Mart. 9, 44, 4 et saep.:

aratri,

i. e. the oaken plough, Verg. G. 1, 162; Val. Fl. 7, 555.—

In partic., the lower and stronger part of the prison at Rome, built by Servius Tullius, was called Robur (also Tullianum):

Robus in carcere dicitur is locus, quo praecipitatur maleficorum genus, quod ante arcis robusteis includebatur, Paul. ex Fest. s. v. robum, p. 264 Müll.: in robore et tenebris exspiret,

Liv. 38, 59 fin.:

robur et saxum minitari,

Tac. A. 4, 29; Val. Max. 6, 3, 1:

verbera, carnifices, robur,

Lucr. 3, 1017; Hor. C. 2, 13, 19 (v. carcer and Tullianum).—

Hardness, strength, firmness, vigor, power (cf. vires; v. Fabri ad Liv. 21, 1, 2).

Lit.:

duri robora ferri,

Lucr. 2, 449; so,

ferri,

Verg. A. 7, 609:

saxi,

Lucr. 1, 882:

navium,

Liv. 37, 30: omnia pariter crescunt et robora sumunt, gain strength, [p. 1598] Lucr. 5, 820; 895; cf.:

qui si jam satis aetatis atque roboris haberet, ipse pro Sex. Roscio diceret,

Cic. Rosc. Am. 51, 149:

paululum jam roboris accessit aetati,

id. Cael. 30, 73:

solidaeque suo stant robore vires,

Verg. A. 2, 639; Vulg. Judic. 8, 21:

si quod est robur,

Flor. 2, 1, 1.—

Trop., power, strength, force, vigor (very freq.):

alter virtutis robore firmior quam aetatis,

Cic. Phil. 10, 8, 16:

in animi excelsi atque invicti magnitudine ac robore,

id. Off. 1, 5, 14; so,

animi (with magnitudo),

id. de Or. 2, 84, 343; id. Tusc. 1, 40, 95:

robur incredibile animi,

id. Mil. 37, 101:

quantum in cujusque animo roboris est ac nervorum,

id. Fam. 6, 1, 3:

multo plus firmamenti ac roboris,

id. Imp. Pomp. 4, 10; so (with firmamentum) id. Mur. 28, 58; (with firmitas) id. Fin. 5, 5, 12:

hi tot equites Romani quid roboris hujus petitioni attulerunt?

id. Planc. 8, 21:

pectus robore fultum,

Ov. Tr. 5, 12, 11:

te mea robora fallunt,

id. H. 16, 367:

velocitate pari, robore animi virumque praestanti,

Liv. 24, 26, 11:

verba quanti roboris plena,

Sen. Ep 10, 3:

qui robur aliquod in stilo fecerint,

Quint. 10, 3, 10; cf.:

robur oratorium adicere sententiis,

id. 10, 5, 4; 8, prooem. §

3: illi robur et aes triplex Circa pectus erat,

Hor. C. 1, 3, 9; cf.:

O saxis nimirum et robore nati,

Stat. Th. 4, 340. —

Authority: nostrarum constitutionum, Just. Inst. prooem. 6.—

Concr., the strongest, most effective, or best part, the pith, kernel, strength of any thing; of soldiers, the flower of the troops, choice troops, etc. (freq. and class.):

versaris in optimorum civium vel flore vel robore,

Cic. Or. 10, 34: et robur et suboles militum interiit, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33; cf.:

quod fuit roboris, duobus proeliis interiit,

Caes. B. C. 3, 87:

quod roboris ea provincia habuerat,

Liv. 30, 2; Ov. M. 14, 454 al.:

senatūs robur,

Liv. 5, 39. — Plur.:

tunc C. Flavius Pusio, Cn. Titinnius, C. Maecenas, illa robora populi Romani,

Cic. Clu. 56, 163:

haec sunt nostra robora,

id. Att. 6, 5, 3; Liv. 7, 7; 12; 21, 54; 22, 6; 23, 16; 25, 6 init.:

robora pubis,

Verg. A. 8, 518; Ov. M. 7, 510:

ingentia robora virorum,

Plin. Pan. 34, 3:

conferta robora virorum,

Curt. 3, 5, 13: betae, i. e. stalks, Col. poët. 10, 326. — Of a place, a stronghold:

quod coloniam virium et opum validam robur ac sedem bello legisset,

Tac. H. 2, 19.— Absol.: robus, the name of an excellent kind of wheat:

quoniam et pondere et nitore praestat,

Col. 2, 6, 1.